Çocukların Yalan Söylemelerini Önlemek ve Dürüstlüğe Alıştırmak İçin 10 Etkili Yol

Yalan söyleme çocuk yada yetişkin olsun her insanda görülen bir davranıştır. Toronto Üniversitesi Çocuk Eğitim Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Kang Lee'nin yapmış olduğu araştırmaya göre okul öncesinde çocuğun yalan söylemesi Onun için yeni bir gelişimsel dönüm noktasıdır. Bu değişim, bilişsel olup çocuğun bilgi düzenleme biçimindeki değişiklikleri ifade eder. Bu normal bir gelişim adımıdır ve çocuğun patolojik bir yalancı olacağı konusunda endişelenmeye gerek yoktur. 4-17 yaş arasında yaygın olan yalanın 17 yaşından sonra azalmaktadır.

Okul öncesi önemde başlayan yalanların devam etmesi ebeveynlerin göstermiş oldukları tepkilerle ilintilidir. Çocuklar başlarına gelebilecek cezayı önlemek yada öfkelenen anne babanın gazabından kurtulmak için kendilerini yalan söylemek zorunda hissedebilirler. Doğruyu söylemesine rağmen aşağılanan, cezalandırılan çocuğun dürüst olmasını beklemek de pek gerçekçi değildir. Çocuğa karşı yalan söylemeye teşvik edici davranışlar içinde olmak yerine onların dürüst olmalarına yardımcı olabiliriz.

Aşağıda sıralan 10 öneri çocuğunuzun yalan söylemekten ziyade dürüst bir davranış sergilemesini teşvik edebilir:

1- Sakin ve Sabırlı olun

Çocuğunuz bir hata yaptığında öncelikle ona karşı nasıl bir tepki verdiğinizi düşünün. Eğer gereğinden fazla kızıyor ve bağırıyorsanız bu tepkileriniz çocuğunuzun normal zamanda benzer tepkiler vereceğiniz endişesi nedeniyle yalan söylemek zorunda kalacaklardır. Aşırı ve sert tepkiler yerine sakn bir ses tonu kullanmayı deneyin ( evet zor alabilir ama imkansız değil) Çocuğu yaptığı hata karşısında suçlamak yerine tepkinizi yapmış olduğu davranışa yönlendirirn ve beraber çözüm yolları arayınız.

2- Cevabını Bildiğiniz Sorular Sormayın

Çocuğunuzun odasının dağınık olduğunu gördüğünüz halde odasını toplayıp toplamadığını sormanyınız. Zaten cevabını bildiğiniz soruları sormak hiç bir fayda sağlamaz. Bu sadece çocuklara yalan söyleme fırsatı verir. Bunun yerine Odanı toplamak için planların neler? yada üstü başı kit içinde olan çocuğunuza "Elbiselerini temizlemek için neler yapabiliriz? diye sorabilirsiniz. Bu tutumunuz hem çocuğunuzla çatışma yaşama ihtimalinizi düşüreceği gibi beraber hareket edip çözüm üretmenizi sağlayacaktır.

3- Önyargılı Olmayın

Çocuğunuzun yalanını yakalamak için imalı sorular sormanız, ona inanmadığınızı hissettirmeniz hatta suçlamanız işleri daha kötüye götürür. Bunu yerine çocuğunuzun anlattığı şeyleri biraz daha anlatabilir misin? diyerek önyargısız bir şekilde dinlemelisiniz. Aklınıza yatmayan noktaları da yargılayıcı bir üslup kullanmadan bu konuyua yanlış hatırlıyor olabilir misin? İstersen biraz daha düşün. diyerek çocuğunuzun doğru ve gerçekleri dürüstçe anlaasına fırsat vermiş olursunuz.

4. Dürüstlüğünü Tebrik Edin

Çocuğunuz bir hatasını siz edürüstçe gelip söylediğinde ( Matemetik sınavından düşük not aldım) bu sizi öfkelendirse bile Onu sergiliemiş olduğu dürüst yaklaşımdan dolayı tebrik ediniz. Sonra da ortaya çıkan sorunun çözümü için nerler yapabileceğinizi değerlendiriniz. çocuğunuzun dürüstlüğünün takdir edilmesi bu tutumunun pekişerek devam etmesini sağlayacaktır.

5. Hatalarından Ders Çıkarmasına Fırsat Verin

"Hatalar, doğru yola götüren çıkmaz sokaklardır." Çocukların yapmış oldukları hatalar karşınında ne kadar sakin olursanız , çocuklarınızın haaları üzerinde düşünme ve ders çıkarmaları o kadar artar. Unutmayın bir bakış bile çoğu zaman sergilenen sert tepkilerden daha etkilidir. Çocuğa yaptığı her hata karşısında bağırmanız, cezalandırmanız davranışın sönmesini bir yana bırakın daha da artmasına sebep olacaktır. Hatta çocuğunuz size içten içe öfke duyup, sizi kızdırmak için çaba gösterecektir. Bu nedenle sakin bir şekilde konuşmanız oldukça önemlidir. Çocuğunuza " Sana yeni bir fırsat verilseydi hatanı düzeltmek için neler yapardın? " gibi bir soru sormak beyin fırtınası yapmanıza ve çocuğunuzun yalan söylemekten ziyade dürüst olmasına yardımcı olacaktır.

6-Sevginizi Gösterin

Çocuğunuza Onu koşulsuz olarak sevdiğinizi söyleyin ve fırsat buldukça bunu gösteriniz. Yaptığı hatalar nedeniyle ondan nefret ettiğinizi düşünmesine neden olmamaya özen gösteriniz. Çocuklar onları koşulsuz bir şekilde sevdiğinizden emin olurlarsa, kendilerini sizden birşeyler saklamak, yalan söymek zorunda hissetmezler. Size karşı daha açık olurlar.

7. İyi Örnek Olun

Bir ebeveyn olarak siz yalan söylerseniz, çocuklarınızın doğru söylemesini beklmeniz abesle iştigal etmek olur. Çocuklarınızın sizi gözlemlediğini unutmayın ve onlara güzel örenek olmak için çaba gösterin.

8-Köşeye Sıkıştırmayın/ Suçlamayın

Çocuklarınızı köşeye sıkıştırmak için bir sorgu memuru gibi davranmaktan kaçının. Ne yaptın? Neredeydin? Bana Yalan Söylemeyi Kes? Beni Kandıramazsın? gibi sorgulayıcı ve suçlayıcı ifadeler kullanmanız çocuğunuzu yalan söylemeye teşvik etmekten başka bir işe yaramayacaktır.

9- Çocuğunuza Güvenin

Çocuğunuzun açıklarını aramak, her söylediği sözün yalan olabileceğini ima etmeniz O'na güvenmediğinizi gösterecektir. Bu tutumunuz, çocuğunuzun kendisine güvenmediğinizi düşünmenize neden olur. "Ben doğru söylesem bile inanmazlar ki? " diye düşünen çocuk malesef gün geçtikçe yalan söylemeyi alışkanlık haline getirecektir.

10- Çocuğunuzu Afişe Etmeyin/Etiketlemeyin

Çocuğunuz yalan söylediğinde bu hatasını eşe dosta, konu komşuya, gördüğünüz herkese anlatmayınız. Çocuğum yalan söylüyor, nasıl bu hale geldi? Kime çekti bilmem ? gibi yakınmalarınız çocuğunuzu rencide edecek ve toplum içinde küçük düşürecektir. Çocuğunuzun yalanı bırakmasını sağlamak için yapmış olduğunuz bu yöntem hiç bir işe yaramayacaktır.

Çocukların yanlış davranışlarını düzeltmenin ana yöntemlerinden biri olumlu davranışa vurgu yapmaktır. Yalan söylediği anları gündeme getirmek yerine doğru söylediği ve dürüst davrandığı anları gündeme getirmek ve takdir etmek yerinde bir tutum olacaktır.

Murat ATİLA

Klinik Psikolog