Reklamlar Çocukları Nasıl Etkiliyor?

Reklam; bir şeyi geniş kitlelere tanıtmak, beğendirmek ve o şeyin satın alınmasını, satılmasını sağlamak için söz, yazı ve benzeri araçlarla yapılan her türlü tanıtma çabasını ifade eder. Günümüzde ise bu tanıtma çabaları hayatın her alanında daha çok kendini gösteriyor. Başımızı çevirdiğimiz her yerde karşımıza çıkan reklamlardan çocuklarda nasibini alıyor. Çocukların aileler üzerindeki tesiri ve ürün seçimindeki ısrarlı davranışlarını göz önüne alarak hazırlanan reklamlar karşısında ebeveynler kimi zaman çaresiz kalıyor ve çocuklarının isteklerini yerine getirmek zorunda kalıyorlar.

Reklamların çocuklar üzerinde olumlu ve olumsuz etkileri bulunuyor. Bu nedenle ebevenlerin çocuklarını olumsuz etkileyebilecek reklamlara karşı dikkatli olmaları gerekiyor.

Reklamların çocuklar üzerindeki olumlu etkilerini şöyle sıralayabiliriz:

1. Reklamlar çocukları dış dünya ve sosyal hayat hakkında bilgilendirmektedir. Reklamlarda yer verilen tanıtıcı ve doğru bilgiler çocuğun bilgi kapasitesinin armasına katkı sağlar.

2. Reklam izleyen çocuk yetişkin dünyasına ait nesnelerle yakınlaşması açısından önemlidir. Yeni neselerle yakınlaşma çocuğun sosyal gelişiminide olumlu etkiler.

3. Reklamlarda olumlu davranışlar sergilemesine yönelik mesajlar verilmesi ( ellerini yıka, dişlerini fırçala v.b.) çocuğun davranışlarında değişiklik göztermesini sağlar.

4. Reklamlarda çocukların bir tiyatro yada spor gösterisi yapmaları, sosyal sorumluluk projesinde yer almaları, bu reklamı izleyen çocuklarında bu tip faaliyetlere katılmalarını teşvik etmiş olur.

5. Reklamlarda sağlıklı besinlerin kullanılması ( balık, süt, yoğurt v.b.) teşvik edilmesi, çocukların beslenme alışkanlıklarını sağlıklı olmasına katkı sağlamış olur.

6. Reklamlar çocuklara tüketici olma, ürünler arası tercih yapma ve oğru ürünü seçme gibi pazar bilgisni de öğretmiş olur.

7. Reklamlarda kullanılan müzikler, danslar ve yapılan so-portif hareketler çocukların hareket etmesini sağlayarak fiziksel ve motor gelişimlerine de destek verir.

8. Kullanılar görseller, renkler, hızlı görsel değişimlerin reklamlarda kullanılması çocukların sahneleri hafızalarında tutmalarını sağlaması açısından önemlidir.

Reklamların çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerini ise şöyle sıralayabiliriz:

1. Kısa sürede birbiri ardına sıralanmış birçok reklamın gösterilmesi çocukların dikkatlerini yoğunlaştırma yetilerini olumsuz yönde etkilemektedir.

2. Reklamlarda hazır gıdaların, şekerli, yağlı, tuzlu ve bol kalorili yiyecek ve içeceklerin tanıtılması bu ürünlerin tüketilme oranlarını arttırmaktadır. Bu nedenle çocuklarda diyabet, obezite, diş çürümesi gibi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir.

3. Yayınlanan reklamlarda kullanılan argo sözcükler, Türkçe olmayan uydurulmuş kelimeler, ağız ve şive kullanımları çocukların günlük hayatta bu replikleri taklit etmeleri dil gelişimlerini ve konuşmalarını kötü etkilemektedir.

4. Reklamlar tanıttıkları markaların isimlerinin bilinirliğini ve tercih edilme oranını arttırmayı amaçlarlar. Marka ismini öğrenen çocuklar akranlarınında bu markayı tercih etmeleri yada varlıklı görünme adına belli markaları tercih etmektedir. Bu durum çocukların marka bağımlısı olmalarına neden olabilmektedir.

5. Cinsellik ve şiddet içeren yetişkin reklamlarına maruz kalmaları çocukların psikososyal gelimlerini, iletişim becerilerini ve cinsel algılarını olumsuz etkiler.

6. Gerçek ürün ile reklamda tanıtılan ürün arasında fark olması, reklamların yanıltıcı ve aldatıcı olması çocuğun güven duygusunu zedelemekte ve çocuğun kandırma ve aldatma davranışları sergilemesine neden olabilmektedir.

7. Ürünlerin abartılı bir şekilde tanıtılması o ürünleri isteyen çocukların sosyo-ekonomik durumu yetersiz çocukların bu ürünlere sahip olamamaları hayal kırıklığı yaşamalarına sebep olmaktadır.

8. Reklamlarda tanııtılan ürünün çocuk tarafından markette yada alış veriş merkezinde ısrarla istenmesi ebeveyn ve çocuklar arasındaki çatışma yaşamalarına sebep olabilmektedir. Çocuğun reklamda gördüğü her ürünün çocuğa alınması ise doyumsuz ve savurgan bir kişilik geliştirmesine neden olabilir.

Reklamların olumsuz etkilerinin azaltılması ve çocukların bu etkilerden korunması için ailelere düşen sorumluluklar ise şöyledir:

1. Anne-babalar çocuklarınızı bilinçli tv izleme, güvenli internet ve telefon kullanımı hakkında bilgilendirin.

2. Çocuğun TV ve internet kullanımı aşırı olmamalı ve bu konuda sınır konulmalıdır.

3. İnternette yada mobil uygulamalarda yer alan reklamların izlenmemesi ve ilgili linklere tıklanmaması konusunda çocukları uyarın. Mobil uygulamarda mümkün oldukça reklam içermeyen programları tercih edin.

4. Çocuğa iyi örnek olunuz. TV ve İnternet ile fazla zaman kaybetmeyin.

5. Çocuğunuzun izlediği kanalların olumlu içerik yayınladığından emin olun. Olumsuz mesajlar taşıyan çocuk kanallarını kanal listenizden kaldırın ve eğitici programların yayınlandığı kanalları seçmeye özen gösterin.

6. Çocuğa izlediğinin yalnızca bir film, kurgu olduğunu anlatın.

7. İzlenecek programın içeriğine dikkat edin. Çocuğun gelişimine zarar verebilecek programlar seyrettirmeyin. Çocuğu, gelişimine zarar verici internet sitelerinden uzak tutun ve gerekli güvenlik önlemleri alın.

8. İzlediğiniz reklamlar konusunda seçici olarak çocuğunuza örnek olun.

9. Reklamları çocukları oyalama aracı olarak kullanılmayın. (yemek yedirirken, uyuturken ..)

10. Çocuğunuzun reklamda gördüğü ve istediği her ürünü almayın. Neden alamayacağınızı izah edin ve ihtiyacı olan ürünler almaya özen gösterin. Böylece çocuğunuza tüketici bilincini aşılamış olacaksınız.

11. Çocuğunuzun erken uyumasına ve geç saate kadar TV izlemesine, internete girmesine üsade etmeyin.

Reklam bonbardımanına tutulduğumuz teknoloji çağında, çocukları olumsuz içerikli reklamlara karşı korumak zorlaşıyor olsa da alınabilecek tedbirlerle zararları ve riskleri asgariye indirmek mümkündür.

Murat ATİLA

Klinik Psikolog/Aile Danışmanı