Ucuzluk Barselona ‘hal’inde
17.10.2018 - 01:30 | Son Güncellenme:
Duygu Erdoğan
Enflasyonla Topyekûn Mücadele Programı’nın önemli bir ayağı olan yeni ‘Hal Yasası’nın bu ay içinde Meclis’in gündemine gelmesi bekleniyor.
Yeni düzenleme komisyoncuların kaldırılması, hallerin yeniden yapılanması, israfın önlenmesi ve uygun fiyat politikası temellerine dayanıyor. Konunun komisyoncular üzerinden tartışıldığını belirten uzmanlar, piyasaya asıl ucuzluk ve düzenin üretici kooperatiflerinin güçlendirilmesiyle geleceğini, Barselona’nın bu anlamda iyi bir model olduğunu vurguluyorlar.
Avrupa’nın en önemli sebze ve meyve bölgesi olan İspanya’da uygulanan ‘Barselona modeli’nde kooperatif ağırlıklı bir sistem var. Üretici kooperatifi ürünleri hale getiriyor, alıcılar oradan alıyor. Aynı zamanda ürün orada kayıt içine giriyor. Tüm analizleri, saklama işlemleri de yine burada yapılıyor.
Üretici kazanmıyor
Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Sofranın ucuza kurulmasını sağlayacak büyük etken komisyoncu değil, sorunun çok küçük bir yönü. Asıl olarak üretici kim ona bakmak lazım. Toprak sahibi oturduğu yerden kazanıyor, desteğini alıyor. Orayı kira ile işleyen üretici ise hem destek alamıyor, hem de maliyetleri sürekli artıyor” dedi.
Mevcut durumda market, restoran, otel gibi pek çok işletmenin doğrudan üreticiden alım yaptığını anlatan Yıldırım, hallerin ikincil pazar durumunda olduğunu söyledi. Hallerin yeniden birincil pazar konumuna getirilip tüm sistemin burada kurulabileceğini belirten Yıldırım, “Doğrudan alım hakkı verilenler fiyatı daha çok yükselttiler. Uygun fiyata satması gerekirken, daha üreticiden alırken ‘yüzde 25’i fire verir’ diye pazarlık ediyorlar” diye konuştu.
Marketi soruyorlar
Halciler ise serbest alım hakkı ile üreticiden direkt alım yapan marketlerin, ürünlerin üzerine ne kadar kâr konulduğunun araştırılması gerektiğine dikkat çekti. Bir ürünün üretim bölgesinden satış bölgesine giderken ürününe göre işçilik, ambalaj, nakliye, fire, KDV gibi maliyetler eklenerek satışa sunulduğunu hatırlatan halciler, son 4 ayda bu girdilerin pek çoğunda yüzde 100 artış olduğunu söyledi.
Bölgesel haller yapılacak
Yeni yasayla ‘bölgesel hal’ kurulması planı da var. Bu kapsamda 35 hal kurulması planlanıyor. Uzmanlar bu sayının fazla olduğuna dikkat çekerken, birçok şehirdeki hal alanının ise taşınacağı belirtiliyor. Buna göre, hallerin şehir merkezlerinde kaldığı, bunların taşınacağı ifade ediliyor.
