Altıncı yılında Kamu Denetçiliği Kurumu

Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Kamu Başdenetçisi (Baş Ombudsman) olarak TBMM Genel Kurulu’nca seçilmemde destek ve teveccühlerine mazhar olduğum Sayın Cumhurbaşkanıma en derin şükranlarımı sunuyorum. Hâkim kimliğimin yanında çocuklarıma miras bırakacağım Baş Ombudsmanlıkla da ödüllendirdi. Ombudsmanlığın tarihçesi konusunda ayrıntıya girmeden bazı tespitlerde bulunmak istiyorum.

İlk Ombudsmanlık İsveç ülkesinde 300 yılı aşkın süre önce faaliyete geçmiştir. Kesin olan bir durum var ise, o da Ruslara yenilen ve 5 yıl ülkemizde halen Moldova Devleti sınırları içinde kalan Bender kalesi ile Edirne ilimizde şu an Lalapaşa ilçesi hudutlarında bulunan Timurtaşpaşa Konağı’nda tüm masrafları Hazine’den karşılanan İsveç Kralı XII. Charles (Masraflar Hazine’den karşılandığı için Demirbaş Şarl olarak da anılır ) bu süre içinde Osmanlı İmparatorluğu’nu gezerek idari ve adli yapısını inceleyip kendine “emin adam”, “naip” yani Ombudsman atayarak kurumun temellerini atmıştı. 2013 yılının başlarında, İsveç Ombudsmanlık Kurumu, Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla bize başvurarak 300 üncü yıl kuruluşlarını Ombudsmanlığın vatanı Türkiye’de ve Edirne ilimizde kutlamayı önermiş, bende bundan memnuniyet duyacağımı yine Dışişleri aracılığıyla bildirmiştim. Maalesef 2013 Mayıs ayı son günleri ile haziran ortalarına kadar süren Taksim/Gezi olayları (demokratik ve meşru hükümete karşı organize sokak eylemleriyle devirmeye teşebbüs) nedeniyle olmayan güvenlik sorunu öne sürülerek gelmekten vazgeçmişlerdi. Dönemin sempatik Türkiye’yi seven büyükelçisi, bu defa 300. yıl kutlamasını İsveç Büyükelçiliği’nde sempozyum’la kutlamayı önermiş ve bu kutlama gerçekleştirilmişti. Büyükelçi’de Kral XII. Şarl’ın Ombudsman atamasıyla ilgili 1713 yılında ülkesine yazdığı orijinal mektubun benzerini Kurumumuza hediye etmişti. Bu bilgilerin Kurum arşivinde olması gerekir. (1)

Sıfırdan bir kurumun kurulup faaliyete nasıl geçtiğini bunu yapanlar çok daha iyi bilir ve takdir eder. Görev yaptığım 4 yıllık süre içerisinde bu kurum kısa sürede başta Avrupa Birliği, İslam Ülkeleri, Asya ve Afrika Ombudsmanları olmak üzere imkân ölçüsünde iş birliğine gidilmiş ve ülkemize ve kurumumuza saygınlık kazandırılmıştır. AB ilerleme raporları, İspanya-Fransa konsorsiyum (twining) yabancı ülkelere yapılan çalışma seyahat ve raporları (bunlar kitaplaştırılmıştır), TBMM’ye her yıl sunulan yıllık raporlar ve komisyon raporları vb. sabittir. Kurumun bu seviyeye gelmesinde Kamu Denetçileri arkadaşlarım ve uzmanlarımızın fedakarlıkla çalışmaları etkili olmuştur. Bunu her zaman ifade etmişimdir. En büyük pay onlarındır. Tanınırlığımız, tavsiyelerin uyum oranı vb. konularında şüphesiz eksiğimiz, yetersizliklerimiz olmuştur. Mahkeme ilamlarının dahi dönem dönem uygulanmadığı, hesap verilebilirliğe yabancı, şeffaflıkta yeterli ve yine hak arama kültürü yaygın olmayan bir idare ve bürokrasinin olduğu ülkemizde yeni bir kurumun tavsiye niteliğindeki kararlarına uyumu kolay olmayacaktır. Bu kemikleşmiş yapının direncini hukuk adına kırmanın ne kadar zor olduğunu kamuoyu takdir edecektir. Buna rağmen hatırladığım kadarıyla tavsiye uyum oranını ekip olarak (2016 yıllık raporumuzda yazılı olduğu üzere) % 55 seviyesine getirdik. Görevi devralan Başdenetçi ve Kamu Denetçilerinin, tavsiye kararlarına idarenin uyma oranını %70’lere çıkardığını 2018 Yıllık Rapordan öğreniyor ve tebrik ediyorum.

(1) Bu konuda geniş, özgün ve sağlıklı bir kaynak için bkz. Burak Coşkun ve Hamza Günaydın ,”Ombudsmanlığın Kökeni Meselesi Bağlamında Türk-İslam Devlet Geleneğinde Şikayet Hakkının Kurumsal Tekamülü”, Hakemli “Ombudsman Akademik Dergisi “2015 yılı,2.s.3.sh.10-60)

YARIN: Ombudsmanlık’ta yapılması gerekenler.