'Ölmeden önce görmeniz gereken 100 yer', ‘Ölmeden önce izlemeniz gereken 73 film’, ‘Ölmeden önce yapmanız gereken 45 şey’ tarzı kitapları oldum olası sevmem. Can sıkıcı bir telaş duygusu yaratıyor. Biliyorum zaten ölmeden önce okumak istediğim bütün kitapları bitiremeyeceğimi, filmleri izleyemeyeceğimi, ülkeleri, şehirleri gezemeyeceğimi, yapmak istediğim her şeyi yapamayacağımı. Bunları toplu halde görmek, sonuçta yine yetişememek paniğini tetikler bende. Uzak dururum. Biliyorum ki amaç bir seçki oluşturmak. Okura iyi filmleri, müzikleri kitap halinde sunmak, hayatın farklı tatlarını keşfetmesini sağlamak. “Ölmeden önce” ibaresi bir satış tekniği. Gayet iyi iş gördüğü de kesin. Hatta ölümün kesinliğini vurgulaması açısından önemli aslına bakarsanız. Hiç ölmeyecek gibi kıra döke yaşayanlar için ölümle yüzleşme sağlıyorsa bu da az buz bir şey değil.
Ama yine de bana ölümün varlığının kabulü içinde hazırlanmış yaşamı kutsayan kitaplar daha iyi geliyor. Aman da ölüm var, hadi şunları okuyayım, dinleyeyim, izleyeyim, göreyim, yapayım koşturmacası değil. Ayrıca, kime ve neye göre? Bugün, hayattayken ve evet ölüm de varken, her an yapabileceklerim ne? Beni mutlu edecek?
Böyle düşünenler için şahane bir kitap önerisi yapmak istiyorum. Kırmızı Kedi Yayınevi’nden çıkan ‘Her Durumda Yapmam Gereken Şeylerden Bazıları’. İmza Georges Perec. Çeviren Enis Batur. Aslında kitap formatında bir kartpostal albümü bu. Kitabın adına ithafen Perec’e ait 22 ‘durum’ yer alıyor albümde. Kartpostalların ön yüzünde keçi sakallı, şapkalı, yarı kuş yarı adam olarak tasvir edilmiş Perec’i görüyoruz. Çizimler Bruno Gibert’e ait. Kartın arkasını çevirdiğinizde karşılaşacağınız Perec’e ait ‘yapması gereken’ şeyi betimliyor bu çizimler. Misal birinde, mavi bir tulum giymiş Perec, yanında köpeklerin çektiği bir araba; içinde abajur, tencere, tenis raketi, televizyon ve daha bir sürü şey. Kartın arkasında şu yazı: “Neden atmaya kıyamadığımı bilmediğim bir dolu şeyi atma kararı almak”. Vurucu çizimler ve güçlü cümleler... Bunlardan bazıları şöyle:
Gezi teknesiyle Seine Nehri’nde bir dolaşmak.
Tüttürmekten vazgeçmek (Mecbur kalmadan önce / sigara)
Otelde yaşamak (Paris’te)
Büyük bir yabancı kente (Londra) epeyce uzun bir zaman yaşamak için gitmek
Uzun bir gemi yolculuğu yapmak
Bateri çalmayı öğrenmek
Resim yapmak
Ağaç dikmek (ve onu büyürken izlemek)
Yaşamın güzelliklerini hatırlatan son derece yaratıcı bir çalışma. Aslında Perec, 22 durum örneğini verip gerisini okura bırakıyor. Bizim her durumda yapmamız gereken şeyler listemizi hazırlamamızın yolunu açıyor. Yaşamaya dair şeyler bunlar. Aklıma Nâzım’ı getirdi Perec’in listesi:
“Yani, öylesine ciddiye alacaksın ki yaşamayı,
yetmişinde bile, mesela, zeytin dikeceksin,
hem de öyle çocuklara falan kalır diye değil,
ölmekten korktuğun halde ölüme inanmadığın için,
yaşamak yanı ağır bastığından.”
Gerçekten insanı mutlu eden, yaşamak yanını ağır bastıran nefis bir kitap bu. Arada açıp okuyacağınız. İçinden kimi kartları koparıp ‘o duruma’ ihtiyacı olan bir arkadaşınıza hediye edebileceğiniz ve kendi durumlarınızı, ‘ölmeden önce’ telaşı olmadan listeleyebileceğiniz. Ağaç dikeceğim ben bu yıl. Perec’in dediği gibi. Zeytin ağacı, annemle babamın bahçesine, Nâzım’a uyup...
