Startup/Girişim ekosistemlerini takip edenlerin bileceği üzere ekosistemleri karşılaştıran, değerlendiren her sene üç dört rapor yayınlanıyor. Bunlardan biri de Startup Genome raporu ve 2019 raporu dün yayınlandı ve hemen okumaya başladım. Raporda ilk baktığım, Türkiye ile ilgili bilgi var mı oldu fakat maalesef bilgi yok. Bu konuda kendi girişimim startups.watch olarak bu tip raporlarda Türkiye’nin de yer alması için elimizden gelen ücretsiz desteği sağlıyoruz ama yine de dahil edilmediğimiz zamanlar, raporlar oluyor.
Rapor 200 sayfa olduğu için yazımda analiz etmek üzere sadece belli bölümlerini okuyabildim. Bunlardan en dikkatimi çeken girişim ekosistemlerinde devlet politikalarının irdelendiği bölüm oldu. Hem bu politikaların üzerinden geçelim hem de Türkiye’de durum ne, bunu değerlendirelim istedim. Sıralama raporda incelenen ülkelerde en çok uygulanan politikalardan en az uygulanana göre sıralandı:
Finansmana Erişim
Rapora göre birçok ülkenin en çok aksiyon aldığı konu finansmana erişim olmuş. Yani girişim sermayesi oluşumlarına destek, direkt olarak girişimlere teşvik verilmesi bu kapsama giriyor. Türkiye’de de bu politika oldukça hareketli. Hem TÜBİTAK 1514 programı ile girişim sermayesi sayısının artırılmasına yönelik çalışmalar var, hem TÜBİTAK BiGG ve KOSGEB destekleri ile girişimlere direkt olarak finansman sağlanıyor. Raporda bu konuda verilen en ilginç örnek Fransa’da devletin kurduğu bir yatırım bankasının (Bpifrance) girişimlere yatırım yapıyor olması. Avustralya’da Türkiye’dekine benzer bir melek yatırımcılara vergi avantajı sağlama desteği verildiğini de belirteyim. Kişisel fikrim yerel yatırımcıyı çekmek için avantajlar sunmak güzel fakat yabancı yatırımcıyı çekmek için değişik modeller deneyenler yok ya da ben duymadım henüz.
Girişimleri Destekleme Organizasyon ve Programları
Bu konuda Türkiye’de bir çok program ve organizasyon var. Girişim ekosistem haritası diye İnternet’te arama yaparsanız detaylı inceleyebilirsiniz.
Göçmen Girişimci
Başka ülkelerden girişimcilerin ülkemize çekilmesi için bir program benim bildiğim yok. Yani Azerbaycan’ın, Ukrayna’nın, İran’ın, Pakistan’ın, Hindistan’ın en iyi girişimcilerine “Gel burada girişimini hayata geçir, daha iyi olanaklar var” diyebileceğimiz bir yapı henüz yok.
Globalleşme Desteği
Bu konuda daha önceden yazı yazmıştım, globalleşme konusunda Innogate, Growth Circuit gibi birçok hızlandırma programımız da var. Bunun yanında, KOSGEB yurt dışında hızlandırma gitmek isteyen girişime de destek veriyor. Teknoloji yatırım AŞ’nin Explore programı da globalleşmek isteyen girişimlere yatırım yapıyor. Belki en büyük eksik yurt dışındaki ticaret ateşeliklerimizle girişimcilerimiz arasında sıkı bağlar kurmamız gerekiyor. Yani bir girişimcimiz dünyanın öbür ucunda bir ülkeye açılmak istediğinde öncelikli olarak oradaki ticaret ateşeliğimizden en büyük desteği yardımı görmesi gerekiyor. Şu anda benim gördüğüm bir bağ yok.
Girişimcilik Eğitimi
Bu konuda da hem lise, üniversite, yüksek lisans bir çok ders mevcut. Daha çok ders olmalı mı, daha erken eğitim dönemlerinde dersler olmalı mı ayrı bir yazı ve uzmanlık konusu.
Vergisel Düzenlemeler
Girişimcilik özelinde ne tip vergisel düzenlemeler yapılmış raporda yazmıyor. Türkiye’de de bu konuda herhangi bir avantaj benim hatırladığım yok. Bu konuda yeni bilgiler bulursam yine burada değinirim.
Üniversite Ticarileşme
Teknoloji Transfer ofisi zaten epeydir gündemimizde olan bir konu. Performansları nasıl, iyi gidiyorlar mı bilmiyorum ama bu konuda ülkemizde adımlar atılması güzel.
Kültürel Destek
Bu konuda nasıl devlet politikaları var, raporda yazmıyor fakat Türkiye’de girişimcilik kültürünün gelişmesi için bir çok devlet kurumu ve ajansı çalışıyor.
Regülatif Sandbox
Şu anda gündemde olan benim bildiğim bir tek bankacılık konusunda bir sandbox (deneme, oyun alanı) var. Onun son durumunu bilmiyorum fakat regülasyon nedeniyle herkesin deneyler yapamadığı birçok alanda Sandbox gündeme getirilmeli. Bu konuda ülkemizde gidilecek yol uzun.
Scaleup Desteği
Endeavor Türkiye’nin daha yeni bu konuda bir programı başladı. İTÜ ARI Teknokent’in Innogate programı da benzer şekilde ölçeklenmiş girişimlere destek oluyor. Bu konuda belki yapılması gereken ölçeklenen girişimlere AR-GE’den bağımsız destekler verilmesi.
Entrepreneur in Residence
Bu konuyu önce biraz açıklamak lazım. Deneyimli girişimcileri girişim sermayeleri kapıp hem portföyündeki girişimlere destek olması için kullanıyor, hem de bazen kurucu ortak gibi kollarını sıvayıp tüm operasyona destek olması için devreye sokabiliyor. Tabi güzel bir fikir olduğunda yine bu kişinin bunu hayata geçirmesi de bekleniyor. Bu konuda devlet politikası ne var açıkcası düşündüm ama bulamadım. Fikri veya duyduğu bir örnek olan varsa bana eposta gönderebilir.
Regülatif Reformlar
Regülatif reformlar konusunda yukarıda bahsettiğim Sandbox dışında neler yapılabilir, görüşleri olanlar bana eposta gönderebilir.
Satınalma Düzenlemeleri
Bu konuda devlet teşviklerinden yararlananlara satınalmada ve ihalelerde öncelik tanınıyor diye biliyorum ama bu bilgi kulaktan dolma bir bilgi. Detaylarına hakim değilim. Devletin girişimlerden ürün satınalma konusunda neler yapabileceği de bambaşka bir yazı konusu.
Çeşitlilik ve Katılım
Özellikle kadınların girişimci olması konusunda bir çok destek var. Çeşitlilik konusunda neler yapılabilir, görüşleri olanlar bana eposta gönderebilir.
Başarısızlık/İflas
Bu konuda girişimciler, yatırımcılar birçok etkinlik ile başarısızlığın bir sonraki girişim için birçok deneyim barındırdığını anlatıyorlar ama devlet tarafında ne tip bir politika izlenir bilmiyorum. Ülkemizde en çok şikayet edilen konulardan biri şirket kapama. Belki bu konuda bir düzenleme çok işe yarayabilir.