Servet Yıldırım

SERVET YILDIRIM - Söz konusu olan para ve yatırım olduğunda mantıklı olmayan durumlarla ve rasyonel olmayan davranışlarla karşılaşabiliyoruz. Ülke olarak bugünlerde, yüksek getiri vaadine aldanıp milyonlarca dolarını bir banka şube müdürüne elden teslim eden ve karşılığında kayda değer bir belge almayan futbolcuların bunu neden yaptığını çözmeye çalışıyoruz.

“Bir banka şube müdürü bir grup futbolcuyu dolandırmıştır” denilip geçilecek bir olay değil bu. Dolandırılanların davranışlarını anlamamız ve açıklayabilmemiz çok kolay değil. Konu biraz bilişsel psikolojiden destek almamızı gerekiyor.

Ekonomi teorisi bireylerin rasyonel bir çerçevede hareket ettiğini ve tüm bilgilerin yatırım sürecine katıldığını varsayar. Etkin piyasa hipotezi ve rasyonel seçim teorisinden geliştirilen rasyonel oyuncu teorisine girersek futbolcuların davranışlarını kolay kolay anlayamayız. Acaba “bu durumlar işin fıtratında var” deyip geçmeli miyiz?

Biz tasarruf sahiplerinin, piyasa katılımcılarının rasyonel birer oyuncu olduğunu sanırız ama işin aslı öyle

Ağırlıklı olarak euro ile kazanan ve dolar ile harcayan bir ekonomimiz olduğu için euro’nun güçlenmesi lehimize. Euro’nun seyir grafiği ile Türkiye’nin ekonomik performans grafiğini üst üste oturttuğunuzda aradaki güçlü ilişkiyi görürsünüz.

Sonda söyleyeceğimizi başta söyleyelim: Türkiye’nin çıkarı güçlü euro’dan ve güçlü bir Avrupa ekonomisinden yanadır. Avrupa ekonomilerinin durgunlaştığı, euro’nun değer kaybettiği ve doların değerlendiği dönemler Türkiye ekonomisinin göreli olarak performansının kötü seyrettiği dönemlerdir.

Birdenbire Avrupa’nın önemini hatırlamamızın nedeni geçen hafta açıklanan bazı ekonomik tahminlerdi. Parlak olmayan bu tahminlere göre bu yıl ve gelecek yıl Avrupa ekonomileri beklenenden daha düşük bir hızda büyüyecekler. Yine bu tahminlere göre Avrupa Birliği’nin babası ve Avrupa ekonomisinin lokomotifi olan Almanya ise resesyona girmek üzere bulunuyor. Böylesi bir ekonomik tablo doğal olarak

Dört yıl önce Davos için, “Parlak konuşmalar ve çoğu tutmayan öngörüler yapılıyor” diye yazmıştım, bugün de aynı fikirdeyim. Bununla birlikte forumun ele aldığı konular, dünyanın gündemi ve öncelikli meseleleri hakkında da oldukça iyi bir fikir verir.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin gölgesinde başlayan Dünya Ekonomik Forumu’nda bu yılın ana teması; “Tarih bir dönüm noktasında: Hükümet Politikaları ve İş Stratejileri.” İki yıl aradan sonra forum ilk defa yüz yüze toplandı. Ama bu defa her yıl olduğu gibi ocak ayının son haftasında değil mayısın son haftasında toplandı. Üstelik bugüne kadar toplantılara en fazla ilgi gösteren Rus katılımcılar olmadan. Yaklaşık 2 bin 500 kişi ana tema çerçevesinde Rusya-Ukrayna savaşından emtia krizine kadar birçok konuyu konuşuyorlar.

Bu konulardan biri de “Çevresel, Sosyal ve Kurumsal Yönetişim”di yani ESG (Environmental, Social, Goverance). Şirketlerin bu alanlardaki taahhütleri gündeme geldi. Görüldü ki, ESG şirketler

Sürdürülebilir tarım için teknolojinin etkin ve doğaya uygun şekilde kullanılması şart. Küresel kıtlık ve açlık yaşanmadıysa bunu teknolojik gelişmelere borçluyuz. Toprağın kalitesinde kalıcı kayıpların önlenmesi; su kaynaklarının aşırı kullanımının önüne geçilmesi için teknolojiye başvurmak gerekiyor.

Henry Kissenger’in çok bilinen bir sözüdür. “Petrolü kontrol edersen ulusları kontrol edersin, gıdayı kontrol edersen insanları kontrol edersin” diyor Kissenger. 1973 - 77 arasında ABD’de Dışişleri Bakanlığı da yapan Kissenger’in bu ünlü sözü bir anlamda Amerikan hükümetlerinin stratejileri hakkında da ipucu verir. Bu stratejinin temelinde gıdayı bir silah ya da bir dış politika aracı olarak kullanmak da vardır.

ABD’de bu strateji doğrultusunda aile çiftçiliği zamanla gücünü kaybederek yerini büyük çok uluslu tarım işletmelerine bıraktı. Bu çok uluslu şirketler bazı ürünlerde sadece ABD’de değil dünya çapında küresel arzı kontrol

Eğitimin şu an en önemli konusu mesleki eğitim. Bu eğitimi veren kurumlar ekonomi ve sanayiyi besleyen can damarları gibi...

İstanbul Sanayi Odası (İSO) Başkanı Erdal Bahçıvan’ın dediği gibi Türkiye’de en önemli konu eğitim. Eğitimin şu anda en önemli konusu ise mesleki eğitim. Bu eğitimi veren kurumlar ekonomiyi ve sanayiyi besleyen can damarları.

Milliyet Gazetesi’nin işbirliği ile düzenlenen 'İSO 70. Yıl Sohbetleri' programı kapsamında Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer ile bir araya geldik.

Türkiye’nin eğitim politikaları, mesleki programlar, sanayi - eğitim işbirliği ve nitelikli istihdam gibi konuları konuştuk. Türkiye sanayisinin ihtiyaç duyduğu nitelikli insan kaynağının yetişmesinde kritik önemi olan mesleki eğitim konusunda son durumu öğrendik. Son yıllarda istihdam tarafında farklı yakınmaları çok sık duyar olduk. Bir tarafta aylarca iş aradığı halde bulamayanlar, öte tarafta ise “Teknik eleman arıyorum ama bulamıyorum” diyenler.

Resmi verilere göre Türkiye’de işsizlik oranı 2021 yılında yüzde 12 oldu. Normalde eğitim durumu

Uluslararası ticaretin ana finansman mekanizması olan SWIFT üzerinden her yıl trilyonlarca dolar bir ülkeden diğerine transfer ediliyor. Günde 40 milyonu aşan toplam SWIFT işlemlerinin yaklaşık yüzde 1'i ise Rus bankalarına ait.

Hafta sonu ABD ve müttefiklerinden kritik bir SWIFT hamlesi geldi. Fransa Maliye Bakanı'nın ifadesiyle batı 'finansal nükleer silah' kullandı. Henüz tam kapsamı belli değil ve tam bir değerlendirme için detayların belli olması lazım. Ancak bu hamle sadece Rusya'yı değil, onunla ticaret yapan Türkiye de dahil olmak üzere onlarca ülkeyi de etkileyecek önemli ve etkili bir adım olabilir.

Arkasında ABD, Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Kanada ve AB'nin bulunduğu bu yaptırım ile 'bazı' Rus bankalarının SWIFT sistemine erişiminin bloke edilmesi amaçlanıyor. SWIFT öyle bir şey ki onsuz uluslararası ticaretin finansmanı kolay kolay düşünülemez. SWIFT bağımsız bir kuruluş olmakla birlikte kuruluş yetkilileri SWIFT merkezinin bulunduğu Belçika ve AB tarafından getirilecek düzenleme ve kararlara uyacaklarını açıkladılar.

SWIFT'siz bir dünya...

SWIFT

Geçen yıl bugün kaybetmiştik Güngör Uras’ı... Türkiye değerli bir aydınını; medya güçlü bir kalemini; ekonomiye ilgi duyanlar önemli bir bilgi kaynağını; Ayşe Teyze karmaşık ekonomik kavram ve gelişmeleri onun için anlaşılır hale getirerek hayatla bütünleştiren bir değerini, ben ise bana yol gösteren bir ağabeyimi, yakın bir dostumu yitirmiştim...

Aradan geçen zamanda, gerek dünya gerekse Türkiye ekonomisinde Güngör Uras’ın yorumuna, analiz ve önerilerine ihtiyaç duyulacak pek çok gelişme yaşandı.

Yaşanan bu gelişmeler şüphesiz yine pek çok ekonomist, yorumcu ve yazar tarafından  değerlendirildi, değerlendiriliyor, ama Güngör Abi’nin kaleminin,  kavramları sadeleştiren, basite indirgeyen dilinin eksikliği çok hissedildi.

Pazarcıyla, esnafla...

Güngör Uras analizlerini, öngörülerini akademisyen ve teknokrat geçmişinin etkisiyle mutlaka veriye dayandırırdı. Bunlarla da yetinmez bizzat sokağa, pazara iner gözlem yapar; pazarcıyla, esnafla konuşurdu.

Güngör Uras ve Mahfi

Türkiye piyasaları neredeyse iki aydır kesintisiz bir dalgalanma içinde. Bu ilk değil, daha önce de bu tip dalgalanmalar yaşadık. Gerçi bu biraz uzun sürdü ama öncekiler gibi bu da sonsuz bir dalga değil. İster kriz deyin, ister çalkantı, adı her neyse, bu sürecin sonunda da hareket belirli bir kur ve faiz seviyesinde durulacaktır. Ekonomide ve piyasalarda yeni bir denge oluşacaktır. Öncekilerde olduğu gibi aşırı değer kaybeden TL, hızla yükselen faizler ve ucuzlayan hisse senedi fiyatları nedeniyle yabancı talebi bir noktadan sonra başlayacaktır. Ama bu sürecin temel ekonomik göstergeler üzerinde daha uzun süreli belirgin etkileri de olacaktır.

Enflasyon artıyor

TL’nin değer kaybıyla enflasyonda başlayan hızlı yükselişin nereye kadar süreceğini kestirmek zor. Umduğumuzdan daha uzun sürebilir, çünkü beklentilerdeki ve fiyat davranışlarındaki bozulma beklenenden daha derin oldu. Merkez Bankası’nın yıl sonu için yaptığı yüzde 13.4’lik tahmin iyimser kaldı. Pazartesi günü açıklanacak ağustos rakamlarıyla yıllık enflasyon yüzde 17-18 aralığına yükselebilir. Eylülde de artış sürecek gibi görünüyor. Yüzde 20 seviyesi çok uzak değil. Dolayısıyla, Türkiye “yüksek enflasyon ülkesi”