UNUTKANLIK

Unutkanlık, her yaştan insanın en sık yakınmasıdır ancak çoğunlukla bir hastalık belirtisi olarak görülmemektedir. Gençlere “Bu yaşta unutkanlık olmaz” denirken, yaşlılara  “Unutması normal” gözüyle bakılır. Oysa unutkanlık altta yatan bir hastalığın belirtisi olarak düşünülmeli ve uzman bir hekim tarafından araştırılmalıdır.

Kimi zaman depresyon, vitamin eksikliği, tiroid fonksiyon bozukluklarına bağlı olarak görülebilir ve uygun tedaviyle tam şifa sağlanır. Ancak unutkanlığın bunamanın ilk belirtisi olabileceği de bilinmelidir. Bunama (demans), orta-ileri yaşlarda başlayan, akli becerilerde ilerleyici kayıplara neden olan bir rahatsızlıktır. Hastalık,  zihinsel fonksiyonlar ve günlük yaşam aktivitesinde ilerleyici bozulma ve davranış problemleriyle tanımlanır. Alzheimer hastalığı, demansın en sık nedeni olmakla birlikte,  bunamaya neden olabilen pek çok başka hastalık da vardır. Gençlerde görülen unutkanlığın altında ise sıklıkla psikiyatrik sorunlar yatar.
Örneğin, günümüz şehir ve çalışma hayatının getirdiği stres, depresyon, gerginlik beyin işlevlerinden dikkat toparlama ve yöneltmeyi bozarak unutkanlık yapar. Buna karşın bazı vitamin eksiklikleri, guatr hastalıkları, beyin tümörleri, beyin damarındaki tıkanmalar, beyin kanamaları, MS ve daha birçok hastalık da kendisini unutkanlıkla gösterir. Sonuç olarak devam eden bir unutkanlık tıbbi olarak araştırılmayı hak eden bir bulgudur.

Basit nedenleri

Uykusuzluk: Unutkanlığın belki de en çok göz ardı edilen nedenlerinden biri de uykusuzluktur.

Kullanılan ilaçlar: Sakinleştiriciler, antidepresanlar ya da
bazı tansiyon ilaçları gibi sürekli
kullanılan ilaçların dikkat dağınıklığına veya kafa karışıklığına neden olması mümkündür.

Tiroid bezinin az çalışması

Alkol: Alkolü fazla kaçırmak, etkisini üzerinizden attıktan sonra bile kısa dönem hafıza üzerinde olumsuz bir etki yapar.

Stres ve kaygı: Yeni bir bilgi ya da yapılacak bir iş karşısında dikkatinizi toplamanızı, duyduklarınızı ilgiyle dinlemenizi veya kendinizi vermenizi zorlaştıracak herhangi bir etken hafıza problemlerine yol açar. Stres ve kaygı bu etkenlere iyi bir örnektir.

Depresyon: Depresyonun pek çok belirtisi vardır. Hayattan zevk alamama, içe kapanma, uyuşukluk ve sürekli kendini üzgün hissetme bunlardan bazılarıdır. Çok sık söz geçmese de unutkanlık da öne çıkan depresyon belirtilerinden biri olabilir. Unutkanlığın olağan dışı bir hal aldığını söylediğimiz kişilerde sadece unutkanlık değil, başka sorunlar ve olumsuz davranışlar da ortaya çıkar. Yükümlülüklerini yerine getirememe, bazı becerilerin kaybolmaya başlaması, olumsuz yönde mizaç ve huy değişiklikleri gibi diğer belirtiler de unutkanlıkla yan yana geldiğinde, ortada ciddi bir durum olduğundan şüphelenilebilir. 

Ne zaman tehlikelidir?

Unutkanlığın ne zaman normal olduğu, ne zaman olağan dışı hal aldığı önemli bir konudur. Ciddi bir boyuta varması demek, her zaman kolaylıkla yapılan işlerde unutkanlık nedeniyle aksama yaşanması demektir. Örneğin:

Çok iyi bilinen, hep gidilen bir adresin yolunu karıştırmaya başlamak,

Tanıdıkların isimlerini ya da yüzlerini çıkaramamak,

Her zaman ezberde olan telefon numaralarını unuttuğunu fark etmek,

Cevap alınmasına karşın aynı soruyu tekrar tekrar sormak,

Zaman-tarih-mekan-insanlar hakkında kafa karışıklığı yaşamak,

Tanıdık yerlerde kaybolmak,

Aynı hikayeyi tekrar tekrar anlatmak,

İleri derecede unutkanlıkta güvenlik, beslenme ve kişisel temizlik gibi gündelik işleri bile unutkanlık nedeniyle aksatmak bir problem olduğu anlamına gelir.

Nasıl değerlendirilir?

Yaşlılıktaki her türlü unutkanlık bir nörolog, psikiyatrist veya yaşlılarla ilgili bir iç hastalıkları uzmanı tarafından görülmesi ve takip edilmesi gereken bir durumdur. İlk olarak hekim, kişinin şikayetlerini dinler, tüm tıbbi hikayesini edinir ve ardından da hastayı iyi bilen bir yakınıyla konuştuktan sonra unutkanlığın günlük yaşamdaki etkisini saptar. Bunun ardından ‘nöropsikolojik testler’ adı verilen ve kişiyle yüz yüze ona sorular sorma, çizimler yaptırma ve bazıları bilgisayar başında tuşlara basma şeklinde yaptırılan bir takım testlerle tipi ve şiddeti ölçülür. Bütün tetkiklerle birlikte hekim bir klinik yargıya vararak, tanıya ulaşır. Alzheimer hastalığı, bunama yapan hastalıklar içinde en sık izlenen bozukluktur. İlk bulgusu unutkanlıktır. Zaman içinde bu unutkanlığa yön bulamama, giyinememe, idrar tutamama, muhakeme yapamama ve çeşitli davranış bozuklukları eklenir.

Korunmak için...

Genel sağlımıza dikkat etmeliyiz.

Sağlıklı yaşlanmalıyız.

Tansiyon yüksekliği, kolesterol yüksekliği gibi kalp hastalığı riskleri, bunama için de risk faktörü olduğundan kontrol altına alınmalıdır.

Zihinsel aktivite yapmalıyız. Bulmaca çözmeli, kitap okumalıyız.

Düzenli yürüyüş yapmalı ve vücudumuzu zinde tutmalıyız.

Düzenli beslenmeliyiz.

Özellikle depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar varsa tedavi olmalıyız.

Aşırı alkoltüketmemeliyiz.

Sigara içmemeliyiz.

Unutkanlık olduğunda “Yaşlılıktandır” demeyip, bir hekime başvurmalıyız.