Çocuğum okula hazır mı?

Farklı yaş gruplarından birçok çocukla aynı ortamda bulunulmasının yanı sıra, yeni kurallar ve başarılması gereken öğrenim görevleri, bu sosyal çevrenin bir getirisi olarak çocuğun hayatına kendiliğinden dâhil oluyor. Çocuğun bu değişiklikten olumsuz yönde etkilenmemesi ve ilkokula sorunsuz başlangıç yapabilmesi için gerekli gelişim görevlerini tamamlamış olması gerekiyor.

Kültür Koleji rehberlik bölümünden psikolog Evşen Kaya Tabak, çocuğun okul yaşantısının başlangıcı olan 1.sınıf onun hayatında çok önemli bir deneyim olduğunu belirtiyor. Okul olgunluğuna erişmemiş bir çocuğun, 1.sınıfa başladığında beklentileri yerine getirememe, okula karşı ve kendine yönelik olumsuz duygular geliştirme, zorlanma ve öğrenme motivasyonunun kırılmasıyla karşı karşıya kalabildiğini belirten Tabak, okul olgunluğunu etkileyen faktörleri şu şekilde sıralıyor:

1. Motor Gelişim (Fizyolojik Faktör): Çocuğun yaşına uygun bir beden gelişiminin olup olmadığı, görme, işitme ve sinir sisteminin yapısında herhangi bir aksaklığın olup olmadığının belirlenmesi önemlidir. Okul çağı çocuklarının, koşma, atlama, tırmanma ve yakalama becerilerini yerine getirebilmesi, küçük kas motor becerisi (parmak, bilek, kol ve eklem kasları ile kalem kullanabilecek olgunluğa ulaşmış olması), görme keskinliği, işitme kabiliyetinin olması, kelimeler arasındaki küçük ses faklılıklarını ayırt edebilmesi, reaksiyonlara zamanında cevap vermesi (fırlatılan topu yakalama gibi) gerekmektedir.

2. Zihinsel Gelişim: Görsel ve işitsel algılama yeteneği; algıladıklarını hafızada tutabilme, mantıklı düşünebilme, neden-sonuç ilişkisini kurabilme ve yeterli kavram bilgisine sahip olmasıdır. Düşünce ve konuşma birbiriyle bağlantılıdır. Bunun için yönergeleri anlayabilmesi ve düşüncelerini ifade edebilmesi beklenir. Okumayı, yazmayı ve matematiği öğrenmesi beklenen çocuğun, duyu organlarının yeterli şekilde gelişmiş olması, detayları kavrayabilmesi, hem görsel hem de işitsel ayırt edebilme yeteneğinin gelişmiş olması beklenmektedir.

3. Dil Gelişimi: Okuma yazmaya hazırlık için en önemli beceridir. Çocuklar okuma yazmaya başlamadan önce konuşma ve dinlemeyi öğrenmektedirler. Olayları kronolojik sırayla anlatabiliyor olması, yeterli kelime hazinesine sahip olması, zıt kavramları biliyor olması, bir konuşmayı aktarabiliyor olması gerekmektedir. Çocuğun ona anlatılanları dinleyebilmesi, yönergeleri anlaması ve akıcı bir konuşmaya sahip olması dil gelişimi açısından gereklidir.

4. Sosyal ve Duygusal Gelişim: Okula başlayacak çocuğun öncelikle yeterli özgüvene sahip olması gereklidir. Bunun için anne baba ile güvenli ilişki kurmuş olması ve güvenli bir ayrılığı başarabiliyor olması beklenmektedir. Sorumluluk alabilmeli, yaşıtlarıyla rahat sosyal ilişkiler kurabilmeli ve bu ilişkiyi sağlıklı bir şekilde sürdürebilmelidir. Çocukların kendi başlarına hareket edebilme, kendilerini ifade edebilme ve sosyal problemleri çözebilme becerilerine sahip olmaları da sosyal ve duygusal gelişimleri için beklenen becerilerdir.

5. Dikkat ve El–Göz Koordinasyonu: Dikkat, bir şeyi anlamanın veya bir şeyi başarmak için organizmanın uyanık ve hazır duruma geçmesidir. Grupla yapılan etkinliklerde sakin bir şekilde oturma, dinleme ve yönergeleri uygulayabilme bu koordinasyonun geliştiğine ait başlıca belirtilerdir. Resimli kitapları ilgiyle inceleyebiliyor olması, makası rahatlıkla kullanabilmesi, ona verilen bir resmi çizgileri taşırmadan boyayabiliyor ve sınırlı alanlarda çizebiliyor olması, 20-25 dakika tek başına bir çalışmada veya oyunda yoğunlaşabilmesi beklenmektedir.