İhracat önlemlerinin kapsamı genişliyor

Mithat Yurdakul / ANKARA - Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesinin ardından, Türkiye'nin buğday ithalatında yaşanabilecek aksaklıklar gündeme gelirken, un da ihracatı kontrollü ürünler arasına alındı. Kararla, un, irmik ve ayçiçeği tohumu gibi ürünlerde de dönemsel olarak ihracat kısıtlamasına gidilebilecek. Önümüzdeki dönem, tüketimin yanı sıra, hammadde ihtiyacını önemli ölçüde Rusya'dan karşılayan makarna ve un ihracatçıları için de kritik bir süreç olacak.

Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı ile buğday ve mısır unu ile irmiği, soya yağı, aşurelik buğday ve ayçiçeği tohumu yağının yanı sıra kırmızı et, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın ihracatla ilgili düzenleme yapabileceği ürünler arasına dahil edildi. Karar ile bakanlık, söz konusu ürünlerle ilgili ihracat kısıtlamasına gidebilecek. Daha önce de zeytinyağı, tavuk eti, fasulye, kırmızı mercimek, patates, domates, kuru soğan, sarımsak, patlıcan, sivri biber, zeytin, portakal, limon, karpuz, elma, yumurtası gibi bir dizi ürünle ilgili benzer nitelikte kararlar alınmıştı.

Kritik süreç

Rusya'nın Ukrayna'ya müdahalesinin ardından, başta un ve makarna olmak üzere gıda sanayisi ve ihracatında da Rusya'nın kritik payı ortaya çıktı. Uluslararası piyasalardan temin ettikleri hammaddeyi işleyerek, başka ülkelere ihraç eden Türk gıda sanayisi, tarım ürünleri ithalatında 2012 yılından itibaren fiyat-kalite gibi unsurları dikkate alarak en çok Rus menşeli hammaddeleri tercih etti. Resmi verilere göre; 2020 yılında Türkiye'nin Rusya’dan gerçekleştirdiği 3,1 milyar dolarlık tarım ürünleri ithalatı, genellikle dahilde işleme rejiminde öne çıkan buğday, ham ayçiçeği yağı ve mısır ürünleri ile buğday kepeği, ayçiçeği tohumu ve küspesinden oluştu. Türkiye, Çin'in ardından Rusya'nın en çok tarım ürünü ihracatı gerçekleştirdiği ülke haline geldi. Türkiye'nin Rusya'nın tarım ihracatındaki payı, tüm AB ülkelerinden fazla oldu.

Rota değişecek

Önemli oranda ithalatla karşılanan ayçiçeği yağında da Rusya ve Ukrayna, Türkiye'nin önde gelen kaynakları arasında yer alıyor. Çatışmalar nedeniyle Türkiye'ye ayçiçek yağı sevkiyatında da aksama yaşanırken, ithalatta rotanın Bulgaristan ve Romanya gibi ülkelere kırılması bekleniyor. Bölgedeki gerilim nedeniyle ayçiçek yağında fiyatlar artışa geçerken, yağ ithalatını Türkiye gibi Rusya ve Ukrayna üzerinden yapan Avrupa'nın da alternatif ülke arayışına başlaması, yağ tedarikinde tüketicilere doğrudan yansıyabilecek bir zorluk olarak ortaya çıkıyor.

Meyve sebzede durum

Rusya'nın Ukrayna müdahalesi, Türkiye'nin bölgeye gerçekleştirdiği meyve-sebze ihracatını da etkiledi. Verilere göre, Türkiye'nin Rus savaş uçağını düşürmesiyle tırmanan uçak krizinin ardındaki süreçte, Türkiye'den sebze meyve alımını azaltarak sera üretimine geçen Rusya'nın, Türkiye'den yaş meyve sebze ithalatı, bir süredir düşüşte. 2013 yılında Rusya'nın domates ithalatında yüzde 41 olan Türkiye'nin payı 2019'da yüzde 18'e düştü. Aynı şekilde Rusya'nın Türkiye'den ithalatında narenciyenin payı yüzde 30'den 26'ya, elmanın payı yüzde 19'den yüzde 3'e geriledi.

İthal yağa sıfır gümrük

Teknik ve sınai amaçla kullanılan yağlar ile rep ve kolza tohumu ithalatından gümrük vergisi 30 Haziran'a kadar sıfırlandı.

Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlanan ve ithalat rejimi kararında değişiklikler yapan karara göre, ithalatında sıfır gümrük vergisi uygulanacak ürünler arasında ham, prina, soya, aspir, ayçiçek tohumu ve mısır yağları bulunuyor.