Küresel ısınmadan ciddi bir hatırlatma!

SERVET YILDIRIM - Geçen hafta dünya genelinde ısınma rekorları kırıldı ve dünyanın modern tarihinin muhtemelen en sıcak günleri yaşandı. İklim değişikliğini ve küresel ısınmayı bir defa daha hatırladık.

Ne yazık ki; sadece biz de değil birçok ülkede iklim sorunu olağanüstü bir doğa olayı ya da felaket yaşandığında hatırlanıyor. Bundan iki yıl önce Türkiye’nin güneyi arka arkaya çıkan orman yangınları ile yandığında iklim değişikliği çok konuşulmuştu. Küresel ısınmanın artmasıyla orman yangınlarının arttığı, ormanların yanmasıyla ise küresel ısınmanın daha da arttığı anlatılmıştı. Yani bir tür kısır döngü...

Bitki örtüsünde ve toprakta karbon depolayarak atmosferdeki karbon dengesini düzenleyen ormanlar yandığında orada depolanan karbon ve bitki örtüsü yanarken, karbondioksit, metan, karbon monoksit, azot dioksit ve diğer azot oksitleri serbest kalarak atmosfere karışıyor. Atmosferde sera gazlarının artması küresel ısınmayı daha da artırıyor. Sıcaklıkların yükselmesine neden oluyor. Bu durum ise orman yangınlarını tetikleyen ya da kolaylaştıran koşulların daha da artmasını sağlıyor. Yeni yangınlar çıkıyor, döngü böylece devam ediyor.

Orman varlığı çok önemli

Şanslıyız; henüz iki yıl önceki boyutta orman yangınlarına rastlamadık. Ama biliyoruz ki; mevcut koşullar ve küresel ısınmanın boyutu dev orman yangınlarının yaşanma riskini artırıyor. Artan sıcaklıklar yangına elverişli koşullar yaratıp, yangın mevsimini uzatıyor. Toprağın nemini azaltıyor. Ormanlardaki organik maddelerin ve tüm bitki örtüsünün daha kuru ve yanmaya uygun hale gelmesini sağlıyor. Kuru ve ölü bitkiler ise yangını hızlandıracak malzemeyi sağlıyor. Gerisi bir kıvılcıma kalıyor. Kıvılcım çakıyor; yangın başlıyor ve küresel ısınmanın yarattığı koşullar sonucu hızla yayılıyor. Normalde olması gerekenden daha geniş alanları kaplıyor.

Oysa ormanların varlığı küresel ısınmaya karşı yer kürenin elindeki en önemli silah. Ancak dünyada henüz önüne geçilemeyen bir ormansızlaştırma yaşanıyor. Dünya sadece geçen yıl 40 milyon dönümden fazla yağmur ormanı kaybetti. Bu rakam bir önceki yılda kaybedilenden yüzde 10 daha fazla. Oysa 2021 yılında 145 ülke Glasgow İklim Zirvesi’nde bir araya gelip ormansızlaştırma ile mücadele edeceklerini taahhüt etmişlerdi.

Sorunun herkes farkında

Antarktika’da buzullar eriyor. Dağlarda da durum iyi değil. Mesela Himalayalarda artan sıcaklıklar nedeniyle kar ve buz miktarı daha önce tahmin edilenden de hızlı eriyormuş.

Sorunun herkes farkında. Bu konuda çok geniş kapsamlı çalışmalar yapıldı; bütün ülkelerin altına imza attıkları raporlar yayımlandı. Liderler bir araya geldiler. Aksiyon alınması gerektiğini söylediler. Dünya genelindeki ortalama ısınmanın, insanların fosil yakıtlardan kaynaklanan emisyonları tamamen durdurup orman tahribatını sonlandırana kadar devam edeceğini herkes kabul etmiş durumda.

Buna şimdi bir de insan kaynaklı olmayan faktör eklendi. Pasifik Okyanusu’ndaki döngüsel bir olgu olan El Nino - Güney Salınımı, ısıyı daha derin okyanus tabakalarına taşıyarak yıl içinde dalgalanmalara neden olacakmış. Küresel yüzey sıcaklıkları genellikle La Nina yıllarında daha serin ve El Nino yıllarında daha sıcak olur. Maalesef La Nina sona erdi; El Nino başlıyor. Bu demektir ki; sıcaklıklar muhtemelen giderek daha da artacak. Yani 2024 bu yıldan daha sıcak olabilir.

Çıkış yolu, herkesin mücadeleye katılması

Bilim insanlarının aktardıklarından anladığım kadarıyla farklı sıcaklık artışı faktörlerinin olağanüstü bir şekilde bir araya geldiği bir dönemdeyiz. Yani tek neden iklim değişikliği değil ancak sera gazlarında son 150 yıldır meydana gelen artış olmasaydı yaşanan sıcaklıklar ve iklim olayları bu kadar sert olmayacaktı.

Meteorologlar bilimsel açıklamaları yapıyorlar. Onların anlattığına göre dünyayı zor bir dönem bekliyor. Petrol, gaz ve kömür yakılmasıyla ortaya çıkan ısı tutucu gazların salınımının devam etmesi ve döngüsel bir hava durumu deseni olan El Nino’nun geri dönmesi nedeniyle dünya uzun süreli ve istisnai bir sıcaklık dönemine girebilir. Sera gazları atmosferde ısının tıkanmasına neden olarak El Nino etkileriyle birleşiyor.

Haziran ayı, kaydedilen en sıcak haziran ayı olarak tarihe geçti. ABD, Meksika ve Hindistan gibi birçok ülke ölümcül sıcak hava dalgalarıyla sarsıldı. Antarktika kıyılarındaki deniz buz seviyelerinde rekor düşüşler yaşandı. Kuzey Atlantik’te okyanus görülmemiş ölçüde sıcak oldu. Artan sıcaklık kayıtları, iklim değişikliğini izleyen bilim insanlarını bile rahatsız etti.

La Nina - El Nino döngüsünü değiştiremeyeceğimiz için bu kısır döngüden çıkışın tek yolu küresel ısınma ile küresel ve ulusal çapta tavizsiz mücadele etmektir. Özel sektörü ve halkı da bu mücadelenin parçası yapmak ve tüm tarafların birlikte hareket etmesini temin etmek gerekiyor.