‘Fırat’ın doğusunda yeni iş birliği olabilir’

Soçi Zirvesi’ni değerlendiren uzmanlar, Türkiye’nin Tahran’da dile getirmiş olduğu tezleri kabul ettirdiğini, bu açıdan diplomatik bir zafer kazandığını, olası bir askeri operasyonu engelleyerek, insani bir krizi ötelediğini ve Türkiye’ye yönelik göç dalgasını da bertaraf ettiğini dile getirdi. Uzmanlar, İdlib konusunun başarıya ulaşması halinde, Fırat’ın doğusunda, Rusya ve Türkiye arasında yeni bir iş birliğine de zemin hazırlanacağını belirtiyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Soçi’de İdlib’e yönelik askeri bir operasyonun yapılmaması ve İdlib’de 15-20 kilometrelik bir bölgenin silahtan arındırılması konusunda anlaştı. Mutabakata göre muhalifler bulundukları alanda kalacak, radikal gruplar ise bölgeden çıkarılacak ve ağır silahlar çekilecek. Oluşturulan alanın her iki tarafında Rus ve Türk askeri ortak devriye görevi yürütecek. Uzmanlar Milliyet’e Soçi Zirvesi’nde alınan kararları şöyle değerlendirdi:

'ÖNEMLİ BİR FAYDA'

- Güvenlik ve terör uzmanı Abdullah Ağar: Soçi Zirvesi, ilk olarak Türkiye ve Rusya’nın karşı karşıya gelmesinin engellenmesi adına, çok önemli bir fayda. İkincisi Rusya açısından, Türkiye üzerinden dünya jeopolitiğiyle ilgili çok önemli bir avantaj. Nusayri Arap’la, Sünni Arabın kavgasının artık bitmesi gerekiyor. Bu kavganın bitmesi adına da önemli. Eğer bu sağlanabilirse, bunun üzerinden konsantrasyon, Fırat’ın doğusundaki alanlara kayacak. Suriye’nin üniter yapısı için, en büyük tehdidi üreten PKK/YPG yapılanmasına kayacak. Diğer taraftan, dünya jeopolitiği açısından kıymeti var bu coğrafyanın. Enerji, hamleleriyle ilgili önemli bir boyutu var. Bu anlamda İdlib bölgesi küresel müzakerenin konusu olacak. Diplomatik bir başarı olarak insani göç dalgasının önüne geçilmesinin yanı sıra, Suriye’deki siyasi çözüme dair de fırsat kaçmamış oldu. Türkiye oradaki sorunu çatışmasızlık bölgesi üzerinden, ikna üzerinden ve tasfiye şeklinde çözmeye çalışacaktır. Ümit ederim bu olur, olmazsa iş sertleşecektir.

- Milliyet yazarı ve TOBB Üniversitesi öğretim üyesi Nihat Ali Özcan: İdlib’in üç boyutu var. İçeride yapılacaklar açısından güvenlik boyutu ile insani boyutu var. Şimdilik sivil insanların ölümü engellenmiş durumda. Bir de diplomatik boyutu var. Türkiye, böyle bir karardan sonra, o bölgeye ilişkin konuların Rusya, İran ve Esad rejimi, dünyanın geri kalanı ve BM ile yönetmek durumunda. Eğer mutabakat başarıya ulaşırsa, bir provokasyon çıkmazsa, bu cebin içinde kalan bazı radikal gruplar iki ülke arasında anlaşılan mutabakatın gerekliliklerini yerine getirme konusunda direnç göstermezse, bu meselede en azından, masaya taşınabilmiş şekilde bir fırsat sağlanmış olacak. Dolasıyla ağırlık Türkiye’nin üzerinde.

Rusya sadece dış çeperlerde güvenliği sağlayacak ama Türkiye cebin içinde kalanları dönüştürmeye çalışacak. Dönüştürme sürecinin başarıya ulaşması için, elinizde araçlarınız ve stratejiniz olmalı. Buradaki en büyük güçlük bu cebin içindeki yabancı terörist savaşçılar ile başka ülkelerinde El Kaide ile bağlantılı olarak ifade ettiği Heyetül Tahrir-i Şam (HTŞ) gibi yapıların buna verecekleri tepki veya Türkiye’nin bunları yönetebilme becerisiyle ilgili. Eğer bu aşama başarılı olursa, sürecin ağırlık merkezi, tabiki müzakereye doğru kayacak. Öte yandan mutabakatla buradaki insani dram ötelenmiş oldu.

'DİPLOMATİK ZAFER'

- SETA Dış Politika Araştırmacısı Can Acun: Türkiye bölgeye yönelik kapsamlı bir harekatın yaratacağı risklerin farkındaydı. Bu anlamda Cumhurbaşkanı Erdoğan ciddi bir diplomasi örneği verdi. Sahada ciddi adımlar attı. TSK’nın İdlib çevresinde askeri tahkimatı ciddi düzeyde artırması ve MİT’in sahada etkili adımları, Türkiye’nin elini güçlendirdi.

Diplomatik olarak büyük bir zafer. Türkiye açısından ulusal güvenliğin tesisi için PKK’nın Fırat’ın doğusundaki unsurlarının elimine edilmesi gerekiyor, Türkiye bu konuda çok kararlı. Türkiye, Rusya ile İdlib mutabakatını başarıya ulaştırırsa, ABD kontrolündeki o bölgelere yönelik, bir Rusya-Türkiye mutabakatı kendini gösterebilir.

'ELİMİNE EDİLECEKLER'

Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Suriye Çalışmaları Koordinatörü Oytun Orhan: Türkiye’nin tavrı ateşkesin sürmesi ve muhaliflerin silahsızlandırılması yönündeydi. Cumhurbaşkanı Erdoğan da tavrını Tahran’da ortaya koymuştu. Ancak Rusya ve İran’ın bazı çekinceleri olduğu anlaşılıyordu. Rusya böyle bir operasyonun Türkiye ile koordine edilmeden yapılacak olmasını ağır sonuçlar doğurabileceğini kanaat getirmiş olacak ki, Türkiye’nin dile getirmiş olduğu tezlere daha yakın bir çözüm modelini kabul etti. Rusya ve Türkiye açısından bir kazan kazan anlaşmasıdır.

Sorumluluk yüklendi

Türkiye’ye insiyatif verilerek, İdlib’deki yoğun savaşcı varlığını ve buradaki radikal unsurların daha kontrol edilebilir seviyeye gelmesine sağlayacak. Türkiye açısından kâr hanesine, şunlar yazıldı: Operasyonu engelledi ve göç dalgası şu an için söz konusu değil. Muhalifler kendilerine güvenli bir alan bulabilecek. Buna karşılık Türkiye’yi bazı önemli sorumluluklar yüklendiğini görüyoruz. Muhalifilerin silahsızlandırılması konusunda misyon üslenecek. Radikal unsurların elimine edilmesi yönünde çaba sarf etmesi gerekecek. Türkiye radikalleri oradan nasıl çıkartacak, muhalifleri nasıl silahsızlandıracak, HTŞ ile nasıl bir mücadeleye girilebilecek? HTŞ’nin bunu kabul etmemesi ve Türkiye ile çatışma ortamına girmesi gibi risk de doğabilir. Bu anlaşma başarılı olursa, siyasi çözüm aşamasına geçilmesi bekleniyor. Bundan sonra Suriye’nin doğusu gündeme geliyor.