Etik tartışmaları alevlendirdi

ÇİĞDEM YILMAZ- İngiliz ve Amerikalı bilim insanlarının, yumurta ve sperm olmadan kök hücreyle sentetik insan embriyosu üretti. Bilim insanları embriyoyu 14 günün ötesine kadar geliştirdiklerini duyurdu.

Laboratuvarda canlı bir varlık geliştirmenin birçok ülkede yasak olmasına karşın çalışmanın bunu mümkün kılma olasılığı etik tartışmaları alevlendirdi. Türkiye’deki bilim insanları çalışmaya bakışlarını Milliyet’e değerlendirdi.

Türkiye’de de yasak

Özel Liv Hastanesi Rejeneratif Tıp ve Kök Hücre Merkez Direktörü Prof. Dr. Erdal Karaöz, “sentetik” tanımını biraz abartılı bulduğunu belirterek, şunları söyledi:

“23 yıldır kök hücre konusunda çalışan biri olarak, embriyolarından edilen embriyonik kök hücreler yapmışlar. Yapay bir hücreden yapılan bir şey değil. Çalışmada, embriyonik kök hücreler kullanılarak, ata hücreye yani döllenmiş yumurta (zigot) ya da embriyonik döneme geri döndürdüklerini iddia ediyorlar ve bu hücreleri laboratuvarda 14’üncü güne kadar büyütmeye devam edebilmişler. Embriyonik kök hücreler, tıbbın tedavi edemediği hastalıkları tedavi etmek amacıyla keşfedilmişti. Bu çalışmada etik olarak problem var. Örneğin, Türkiye’de insan embriyonları kullanılarak embriyonik kök hücre elde edilmesi yasak. Birçok dünya ülkesinde özellikle Katolik ülkelerde de yasak.

Yaşama ihtimali zayıf

Cambridge’de bu şekilde embriyonik kök hücreleri elde edip, bu embriyonik kök hücreleri yeniden programlayarak bir takım uyaranlarla geldiği ata hücresine yani embriyonik döneme geri çeviriyorlar. Erken dönemde kök hücreleri kullanılarak genetik olarak özdeş embriyom elde edilip, bunu anne rahmine implant ederek yeniden bir canlı doğma ihtimalini şu an için zayıf görüyorum. Türkiye’de zaten yasak olduğu için hiçbir bilim insanı embriyonik kök hücrelerden tekrar embriyon elde etme amaçlı çalışma yapamaz. Ancak hayvan embriyonları kullanılarak etik kurul onayı almak koşuluyla bu tür çalışmalar söz konusu. Bu çalışmanın gelecekte insanlara yansımalarını da 2 şekilde değerlendirmek gerekiyor. Çalışma tedavi amaçlı mı, üreme amaçlı mı? Tedavi amaçlı tüm bu bilimsel çalışmaları destekliyorum ama bu yöntem kullanılarak gelecekte tedavi amacından çıkıp, insan üretme veya klonlamaya yönelik olursa bunun sonuçları farklı olur ve bizler bu tür çalışmalara karşıyız.”

‘Sentetik bebek yapılıyor’ algısı sakıncalı ve yanlış’

Dünya Kısırlık ve Tüp Bebek Derneği Genel Koordinatörü Prof. Dr. Timur Gürgan, “Hiçbir şekilde insan geliştirme için kullanılamaz. Sadece bilimsel araştırmalar için verilen müsaadeler doğrultusunda ilerler. Bilimde bir şeyin yapılabilir olması onun uygulanacağı anlamına gelmez” dedi. “Sentetik bebek yapılıyor” başlığı ve algısının yaratılmasını sakıncalı bulan Gürgan çalışmanın doğru anlatılması gerektiğini söylüyor:

“Bu bilime karşı da hoş bir algı değil, bilime karşı güveni azaltır. Var olan şey bilimsel bir alt yapı çalışmasıdır ve ön bilgidir. Sentetik bir bebekten söz ediliyor ve bu doğru değildir. Şu an bu çalışmalar fareler üzerinden deneniyor ileride geliştirilmesi durumunda bu model üzerinde insanlarla ilgili de bir çalışma yapılabilir. Kök hücrelerden çocuk üretilmesini dair şu an için bir çalışma yok, olması durumunda da bu çalışmayı etik ve doğru bulmuyorum.”