İran’da endişeler artıyor

İran’da ekonomik sıkıntılar ve yolsuzluklara tepki gereçkesiyle başlayan protesto gösterileri, şiddetlenerek devam ediyor. Ülkede perşembe gününden bu yana devam eden rejim karşıtı gösterilerde en az 23 kişinin öldüğü, 500’den fazla kişinin gözaltına alındığı bildirildi.

Ülkedeki resmi makamların açıklamaları ve İran medyasında yer alan haberlere göre, önceki gece 9 kişi daha hayatını kaybetti ve ölü sayısı 20’nin üzerine yükseldi. İsfahan eyaletine bağlı Kehriz Seng ilçesindeyse 1 güvenlik görevlisi öldürüldü. Bu bir polisin yaşamını yitirdiğine dair ilk resmi açıklama oldu. İran makamlarının açıklamalarına göre, gösterilerde en az 500 kişi gözaltına alındı. Resmi olmayan kaynaklarsa, bu sayının birkaç kat fazla olduğunu belirtiyor.

İran’daki olaylar, 28 Aralık’ta Meşhed’de bir grup göstericinin, ülkedeki hayat pahalılığı, işsizlik, yolsuzluk gibi sorunları protesto etmesiyle başladı. Kısa sürede rejim karşıtı gösterilere dönüşen protesto eylemleri, başkent Tahran da dahil pek çok kente yayıldı.

Bununla birlikte İranlı yetkililer, önümüzdeki günlerde daha sert müdahaleler gelebileceği belirtiyor.

İdam ihtimali

Protestolara ilişkin yargı kurumundan göstericilere yönelik sert uyarı yapıldı. Devrim Mahkemesi Başkanı, bundan sonra tutuklanan göstericilere ağır cezalar verileceği uyarısında bulundu. Yarı resmi Tasnim haber ajansının aktardığına göre Tahran Devrim Mahkemesi Başkanı Musa Gazanfer Abadi, eylemlere katılan kişilerin “Allah’a savaş açmak” suçundan mahkemede idam cezası alma ihtimallerinin olduğunu söyledi. Abadi “Açıkça görülüyor ki onlara yöneltilebilecek suçlardan biri ‘muharebe’ yani ‘Allah’a savaş açmak.’ İran’da bu suçun cezası idamdır” dedi. Abadi, “Bundan sonra tutuklananlara verilecek ceza çok ağır olacak. Biz, bundan sonraki göstericileri protestocular olarak görmüyoruz, onları rejimin temeline darbe vurmak isteyenler olarak değerlendireceğiz” dedi.

‘Düşmanlarımızın işi’

Protestoların yayılmasının ardından İran dini lideri Ayetullah Ali Hamaney dün sessizliğini bozdu. Ülkedeki gösteriler konusunda “Düşmanlarımız karışıklık çıkardı” diyen Hamaney, bu kişilerin “Para, silah ve istihbarat kullanarak” karışıklık çıkardığını savundu. “İran düşmanları para, silah, siyaset gibi araçları kullanıp güvenlik organlarıyla birlikte İran devletine sorun çıkarmak istiyorlar” değerlendirmesinde bulunan Hamaney, “halkın cesareti, fedakârlığı ve imanıyla düşmanın üstesinden gelinebileceğini” öne sürdü. İran dini lideri, bu konuda daha sonra halka hitaben bir konuşma yapacağını belirtti.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise İran’da her eylemcinin yurt dışından emir almadığını belirtti ve “Bir grup insan da fikirlerini ve sorunlarını aktarmak için sokağa çıktı” ifadesini kullandı.

ABD’den BM’ye acil toplantı çağrısı

ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, İran’da devam eden protestolarla ilgili BM Güvenlik Konseyi’ne acil toplanma çağrısı yapacaklarını duyurdu. ABD Başkanı Donald Trump, dün yeni bir tweet atarak “İran halkı nihayet vahşi ve yozlaşmış İran rejimine karşı harekete geçti. Başkan Obama’nın çok aptal bir şekilde verdiği para, teröre ve birilerinin ceplerine gitti. ABD’nin gözü üzerinizde!” dedi. İran Dışişleri Bakanlığından Sözcü Behram Kasımi, “Başka ülkelerle ilgili gereksiz ve aşağılayıcı Tweet’lerle vaktini boşa harcayacağına ülkesindeki sorunlarla ilgilenmesi daha iyi olur” dedi.

‘Kabul edilemez’

Rusya Dışişleri Bakanlığı da, yaptığı değerlendirmede, İran’daki olayların ülkenin içişleri olduğunu bildirdi. İran’daki durumun şiddet senaryosunda gelişmemesini ümit eden açıklamada, olaylara dışarıdan karışılmasının kabul edilemez olduğu, bunun durumu daha da kötüleştireceği ifade edildi. Bununla birlikte Trump gibi İran olaylarını değerlendirmeyi sürdüren İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran’da yaşanan protestoları överek, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin “ülkedeki protestoların arkasında İsrail’in olduğu” yönündeki açıklamalarını reddetti. Netanyahu, ülkesinin sessiz kalmayacağını vurgulayarak, “İran rejimi düştüğünde İranlılar ile İsrailliler samimi dostlar olacaklardır” dedi.

Dışişleri’nden İran açıklaması

Dışişleri Bakanlığı, İran’daki yönetim aleyhine başlatılan ve ülke geneline yayılan protestolar konusunda, “Olayların tırmanmasının önüne geçilmesini, gelişmeleri kışkırtıcı dış müdahalelerden kaçınılmasını temenni ediyoruz” değerlendirmesinde bulundu. Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan ve Türkiye’nin, dost ve kardeş İran’ın toplumsal huzur ve istikrarının korunmasına büyük önem atfettiği belirtilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi: “Bu bağlamda, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin halkın barışçıl gösteri yapmaya hakkı olduğu, ancak kanunların çiğnenmemesi ve kamu malına zarar verilmemesi gerektiği yolundaki açıklaması dikkate alınarak şiddetten kaçınılması ve provokasyonlara kapılınmaması lazım geldiğine inanıyoruz. Bir an önce ülkede sükunetin sağlanmasını ve sağduyunun hakim kılınarak olayların tırmanmasının önüne geçilmesini, gelişmeleri kışkırtıcı söylem ve dış müdahalelerden kaçınılmasını temenni ediyoruz”. Öte yandan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, dün telefonda görüştü. Görüşmenin içeriğiyle ilgili resmi bir açıklama gelmezken, İran’daki protesto gösterileri üzerinde durulduğu yorumları yapıldı.