İran’la ticarette zincirleme sorun

İran meclisi, ülkede iç piyasanın ihtiyacını karşılayacak kadar üretimi olan ‘benzer’ malların ithalatını yasakladı. 21 Mart 2021 tarihine kadar yasaklamayı içeren yasa tasarısı ile yerli üretimin desteklenmesi hedefleniyor.

Türk iş dünyası temsilcileri ise kararın doğru olmadığını belirterek, “İran’da bulunan uluslararası veya Türk zincir mağazalar oraya nasıl ürün gönderecek” diyor. Bazı kesimler bu durumda kaçakçılığın artabileceği görüşündeyken bazıları da bu karar sonucunda İran ile ilişkilerin zarar görebileceğini belirtiyor.

Türkiye, İran’a beyaz eşyadan tekstile, çelikten gıdaya, makineden hububat sektörüne kadar birçok ürün ihraç ediyor. Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı 2018 ihracat verilerine göre, Türkiye’nin İran’a geçen yıl gerçekleştirdiği ihracat kalemlerinin birçoğunda düşüş görülüyor. Türkiye’nin İran’a toplam ihracatı 2018’de 2017’ye göre yüzde 25 düşüşle 2.3 milyar dolar olarak gerçekleşti. İran’ın ise Türkiye’ye 6,5 milyar dolarlık ihracatı bulunuyor. İran’ın Türkiye’ye ihraç ettiği başlıca ürünler arasında ham petrol, çinko bulunuyor. Yeni kararla zaten düşüşte olan Türkiye’nin ihracatının daha da gerileyeceği ve ticaret dengesinin İran lehine gelişeceği öngörülüyor.

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Mustafa Gültepe, “Yasaklara hep karşıyız. ABD ambargosunun farklı bir türünü yapmaya çalışıyorlar. İran’da iyi işler yapan Türk mağaza zincirlerinin yanı sıra uluslararası mağaza zincirleri de var. Peki bu firmalar ne yapacak, nasıl gönderecek ürünlerini?” dedi.

‘Her şeyi üretemez’

Kararın yerli üretime ağırlık verme hedefiyle yola çıkıldığını fakat burada önemli olanın ‘know-how’ı paylaşarak bir araya gelmek olduğunu kaydeden Gültepe, “Her şeyi her ülkenin üretme şansı yok. İran hazır giyim ve tekstil alanında çok fazla üretim kapasitesi ve altyapısı olan bir ülke değil. Bu karar üzerinde çok fazla düşünülmeden alınmış gibi görünüyor” diye konuştu.

İran’a mal gönderildiğinde mal bedelini tahsil etmenin zor olduğunu belirten Orka Holding Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Orakçıoğlu ise “İran Tümeni, inanılmaz değer kaybetti. Buradaki asıl sorun devalüasyon. Piyasa koşullarına göre de para değer kaybedince ithalat onlar için zorlaşıyor. İthal ürünlerin bedelini bankacılık sistemiyle de tahsil etmek zorlaştı. Bu durumu belki önümüzdeki dönemde yatırımlarla aşmak mümkün olabilir. Yeni pazarlara bakılabilir” dedi.

Makine İhracatçıları Birliği Başkanı Kutlu Karavelioğlu ise, “Makine sektörü olarak, ticari ilişkilerimizin gerçek potansiyelinin altında kaldığı İran’a yönelik yaptırımlardan, birçok sektörden daha fazla etkileniyoruz. Şu an İran’a yalnızca ithalat kısıtlaması olmayan belirli ürünleri ihraç edebiliyoruz. İran’ın makine ve aksamlarına olan ihtiyacı ve Türkiye’nin bu alandaki uluslararası rekabet gücü hesaba katıldığında, önemli bir potansiyelin hayata geçmesini engelleyen bir temassızlığın oluştuğunu düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

Yedek parça Bitti

İran Esnaf Kontrol Dairesi Başkanı Ali Rıza Nikayin, ülkedeki otomotiv sektöründe sahte ve kalitesiz yedek parça üretiminin endişeye yol açtığını söyledi. Orijinal yedek parçaların ithalatta çıkarılan zorluklar nedeniyle gümrüklerde bekletildiğini belirten Nikayin şöyle konuştu: “Kalitesiz sahte yedek parçalar orijinal kutularda piyasaya sürülüyor. Fren sistemlerindeki sahte yedek parçalar araçların durma zorluğu tehlikesiyle karşı karşıya kalması anlamına geliyor.”

Kaçakçıya yarar...

MÜSİAD Tahran Temsilcisi Fatih Çayabatmaz, 2015’te yürürlüğe giren Tercihli Ticaret Anlaşmasının bu karardan etkilenmemesi gerektiğini belirtti. Anlaşma ile iki ülkenin karşılıklı olarak 200 civarında malda gümrük vergisi indirimine gittiğini söyleyen Çayabatmaz “2018 yılı başında ekonomik yaptırımların başlamasıyla beraber 1339 malın ithalatı yasaklandı. Tercihli Ticaret Anlaşması kapsamındaki 61 ürünümüzün ithalatı da bu kapsamda yasaklandı” dedi.
İran Ticaret Odası Başkan Yardımcısı Hüseyin Selahverzi de Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Karar döviz piyasasına ve yerel üretime fayda sağlamıyor. Bu karar, piyasayı kırılgan ve başarısız bir hale getirecek, ayrıca yolsuzluk ve kaçakçılığı artıracaktır” ifadesini kullandı.