14.02.2018 - 01:30 | Son Güncellenme:
Mine Özdemir
Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) göre zihinsel, işitme, görme, bedensel yetersizliği, dil ve konuşma, özel öğrenme güçlüğü, otizmli, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olanlar kaynaştırma öğrencisi adıyla okullarda öğrenim görebiliyorlar. Bu öğrencilerin sosyalleşmesi, çevrelerinde kabul görmeleri için kaynaştırma eğitimi almaları şart. Öğrencinin kaynaştırma öğrencisi olmasına, okulların bağlı olduğu Rehberlik ve Araştırma Merkezleri (RAM) ve psikiyatrik değerlendirmelerin yapıldığı hastanelerden alınan raporun seviyesiyle karar veriliyor. Raporda ağır düzeyde zihinsel engelli olanlar kaynaştırma öğrencisi olamıyor. Bu öğrencilerin özel alt sınıflarda ya da evde eğitim almaları gerekiyor.
Türkiye’deki okullarda verilen kaynaştırma eğitiminde birçok sorun yaşanıyor. Bu sorunların başında öğretmenlerin zihinsel engelli öğrenciler ile normal öğrencileri aynı sınıfta bir arada tutmakta zorlanmaları geliyor. Kuralları tam olarak algılamayan öğrenciler kimi zaman sınıf düzenini bozabiliyor, dersin işlenmesini aksatabiliyorlar.
Öğretmenler, ayrıca matematik, fizik, kimya gibi zor dersler başta olmak üzere pek çok dersi öğrenmekte güçlük çeken bu öğrencileri başarısız olsalar dahi, bir şekilde bir üst sınıfa geçirmek zorunda kalıyorlar. Sınıfların kalabalık olması, fiziksel ortamın yeterli olmaması, öğrencilerin engel seviyelerinin tam anlamıyla doğru analiz edilmeden sınıflara yerleştirilmesi gibi sorunlar da eğitimin tam anlamıyla uygulanamamasına neden oluyor. Kaynaştırma eğitiminin sağlıklı verilebilmesi için atılması gereken adımları uzmanlara sorduk:
‘Şartlar iyileştirilmeli’
Eğitim Sen 3 Nolu Şube Yöneticisi Mustafa Cüstan: Kaynaştırma eğitimi öğretmen, veli ve öğrenciler hazırsa doğru bir uygulama. Dalga geçme, velilerin istememesi, öğretmende bıkkınlık gibi tutumların önüne geçilmesiyle olumlu sonuçlar doğurur. Matematik gibi zor derslerde, uygulama oyun ortamında verilebilir. Resim, müzik ve beden eğitimi gibi derslerde ya da günlük iletişimde dilin üzerine çok eğilinmiyor. Eğitimin temeli dildir ve özel çocukların ciddi bir dil terapi ve uygulayıcısına ihtiyacı var. İleri toplumlarda zihinsel engelli bireylerin yaşam koşullarına bakınca istihdamın daha ileride olduğunu görüyoruz. Sonuçta psikolojik, sosyal ve ekonomik olarak kamu ve sosyal devlet prensibiyle şartlar iyileştirilmeli. Ancak toplumdaki hassasiyet ve duyarlılık yetersiz.
‘Çocuklarda 12 yaşa dikkat’
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi’nden Uzman Psikolog Leyla Arslan: Kaynaştırma uygulamasının verimli olabilmesi için birey çok yönlü değerlendirilmeli. Bunlardan en önemlisi zihinsel değerlendirme. Zihinsel düzey, hafif düzeyde zihinsel yetersizlik olarak tanımlanmış olmalı. Öğrenciye destek ve uygun eğitim sağlanması gerekir, öğretmenlerin Bireysel Eğitim Planı yapması, öğrenme hızına göre programın uygulanması, aile eğitimlerinin ve sınıfın bu duruma hazırlanması gerekiyor. İleri ve orta derecede zihinsel engeli olan veya çok engeli olan öğrencilerin tam zamanlı kaynaştırma eğitimine alınması öğrencide dışlanma ve yetersizlik duygularının gelişmesine neden olur. Kaynaştırma eğitiminin hangi nedenle, nasıl verileceği ve süre uzman ekip tarafından takip edilmeli.
Kaynaştırma programında en çok fayda sağlayan tanı gurupları, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, özgül öğrenme güçlüğü, hafif zihinsel yetersizlik, hafif işitme, görme sorunları ve üstün zihinsel yetenek olmuştur. Bu rahatsızlıklar altı ayla bir yıl içinde normal öğrenim hızına erişebilirler. Ancak uygun zihinsel rehabilitasyon desteği ve tedavi alınmalı. Aksi halde 12 yaşına kadar bitmesi beklenen bu özellikler tedavi edilmezse yetişkinlikte sürer. Kaynaştırma eğitimi aile, okul rehberi ve RAM’lar tarafından takip edilmeli ve sorun bitince kaynaştırma kaldırılmalı.
‘Öğretmen eğitimi yetersiz’
İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Sınıf Eğitimi Anabilim Dalı öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Gülşah Batdal Karaduman: Özel gereksinimli öğrenciler kaynaştırma eğitimine tabi tutulmalı ve akranlarıyla eğitim almalı. Bunun temel amacı, engel durumuna bakılmaksızın bireyin kendi öz yeteneklerinin farkına varmasına yardımcı olarak, toplumsal hayata her açıdan katılımını, iletişim becerilerini sağlamak. Uygulamanın diğer öğrencilere de faydası var. Bu öğrenciler toplum içinde yaşamaya hazırlıklı olacak nitelikte gerçek yaşam deneyimi kazanmaktalar.
Araştırmalara göre kaynaştırma öğrencisi olan öğretmenler çeşitli problemlerle yüz yüze geliyor. Bunun temel nedeni öğretmenlerin, eğitimleri süresince kaynaştırma veya özel eğitim alanında eksik veya hiç eğitim almamaları. Öğretmeler, bu öğrencilerden normal öğrencilerin gösterdiği performansı bekliyor. Kaynaştırma öğrencileri aynı zamanda sınıftaki diğer arkadaşlarından akran öğrenme yoluyla bilgileri öğrenebilmekteler. Ancak özel alt sınıfta öğrencilerin kendilerini geliştirebilmeleri için model alabilecekleri arkadaşları yok. Çocuklar öğrenme güçlüğüne sahip de olsalar birbirlerinden çok rahat öğrenebilmekteler. Öğretmenlere göre bu çocukların en azından birinci sınıfta okuma yazmaya geçememeleri durumunda sınıfta kalmaları gerekiyor. Bu normal öğrenciler için de olması gereken bir durum. Eğer öğretmenler, bireysel farklılığa yönelik yeterli eğitim alırsa, sınıfta ortaya bir sorun çıkınca hemen çözüm bulacaktır.