Esasen çalışma ilişkisine istinaden ödenmiş sigorta primlerinin iadesini talep etme hakkı sadece Almanya’ya özgü değildir. Genel olarak yabancı ülkelerde ve fakat sigortalı şekilde çalışma ilişkisi içerisinde bulunan ve daha sonra ülkemize dönen kişiler, sigorta primlerinin kendilerine iade edilmesini talep edebilirler. Ancak Almanya bilindiği üzere, özellikle bazı dönemlerde ülkemizden doğrudan iş gücü göçünün yoğun şekilde yaşandığı bir ülkedir. Bu nedenle uygulamada sigorta primlerine ilişkin talepler daha çok Almanya özelinde gündeme gelmektedir.
Sigorta Primlerinin İadesi İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?
Ön koşul, sigortalının iki sene bekleme süresini doldurması ve Almanya’yı terk etmiş olmasıdır. Bu anlamda bekleme süresinin başlangıcı ise zorunlu sigortalılığın sona erdiği tarihten başlatılır. Bekleme süresi her iki ülke de zorunlu sigortanın gerçekleşmesi ile kesintiye uğrar ve yine son kez zorunlu sigortalı oluşun sona erdiği tarihten itibaren başlatılır. Ancak istisna olarak 17.03.1987 tarihine dek Almanya’yı terk etmiş olan vatandaşlarımız Türkiye’de zorunlu sigortalı olsalar dahi bekleme süresinden etkilenmezler, bu durumda olan kişiler diledikleri zaman primleri kendilerine iade edilir. Yine 65 yaşını doldurdukları halde her iki ülkedeki prim ödeme süreleri toplamı beş yılı bulmayan vatandaşlarımızda iki senelik bekleme süresine tabi olmaksızın prim iadesi talep edebilir.
Prim İadesi Almadan Vefat Eden İşçilerin Mirasçıları Talepte Bulunabilir mi?
Evet, Almanya’da çalıştığı halde prim hak edişlerini almayan sigortalıların, hak edişlerini almaksızın vefat etmeleri durumunda yasal mirasçıları da hak edişlerin miras payları oranında kendilerine ödenmelerini talep edebilirler.
Almanya Sigorta Primlerinin Tamamını İade Etmemektedir
Maalesef bu konuda ülkemizde ciddi mağduriyetler söz konusudur. Zira Almanya prim iadesi talebinde bulunan sigortalılara, sadece işçiden kesilen sigorta primlerini iade etmektedir. Anlaşılır olması adına önce sistemi özetlemek gerekir şöyle ki Almanya'da tıpkı ülkemizde olduğu gibi çalışan işçilere sigorta yapılmaktadır ve buna göre işçilerin muhakkak sigortalı çalışması zaruriyeti bulunmaktadır. Fakat burada ülkemizden farklı olarak işçilere seçimlik bir hak tanınmaktadır. Bu hakkı kısaca izah etmek gerekirse, Almanya'da çalışan bir işçi dilerse kendisine brüt bir ücret ödenmesini talep ederek sigortasını kendisi özel olarak yaptırabilir. Dilerse işçi kendisine net bir ücret ödenmesini talep eder ve tıpkı ülkemizde olduğu gibi sigortası işçi ve işverenin ortak katkı payları esas alınan prim üzerinden sisteme ödenmek suretiyle gerçekleştirilir.
Mağduriyetler ise esasen işçilerin sigorta primlerinin iade edilmesi noktasında gündeme gelmektedir. Mağdur örneklerde işçiler Almanya'da net maaş alarak ve zorunlu sigortalı şekilde çalışmışlardır. Alman yasalarına göre işçiye yapılması zorunlu olan bu tip sigortada, işçinin katkı payı %50 oranındadır. Yine işverenin de katkı payı işçi ile aynı yani %50 oranındadır. İşçinin katkı payı her ay maaşından kesilerek sigorta sistemine aktarılır. Böylece işçi ''net'' maaş ile çalışmış olur. İşveren tarafından da yine aynı oranda kesinti yapılarak sigorta sistemine işçi namına aktarım sağlanır.
Netice itibari ile bu tip sigortada sigortalıların primlerini; her ay %50 işçi maaşından kesilen, mebla ile yine her ay %50 işveren payından kesilen mebla oluşturmaktadır. (ve fakat işveren bu payı işçiye ödeyeceği tutardan kesmektedir. Şöyle ki işveren şayet sigorta sistemine bu primi ödemekle mükellef olmasa idi bu %50 kesinti işçinin maaşına artış olarak yansıyacak idi.) Bir başka deyişle bu tip sigortada işçilerin emekli olmaları halinde emeklilik hak edişlerinde bu meblanın tamamı (%50 işçi payı ve %50 işveren payı) dikkate alındığı halde kesin dönüşlerde talep edilen prim iadelerinde başvurucu sigortalılara sadece işçi katkı payları geri ödenmektedir. Bu durum dönüş yapan işçilerin önemli oranda maddi mağduriyetine sebebiyet vermektedir.
Av. Dilara Yeni
www.instagram.com/avdilarayeni/
www.linkedin.com/in/avdilarayeni
