Böbrek taşına karşı nasıl savaş açarız?

Türkiye, Hindistan'dan başlayıp tüm Akdeniz havzasını içine alan ve üroloji uzmanları tarafından Dünya Böbrek Taşı kuşağı olarak adlandırılan bölgede yer alıyor. Ülkemizde yapılan çalışmalar göstermiştir ki her 8 kişiden 1'i böbrek taşı ve böbrek taşı ile ilgili rahatsızlıklarla hayatının bir döneminde karşılaşıyor.

Erkeklerde risk daha fazla

Böbrek taşı rastlanma sıklığı yaş, cinsiyet ve yaşadığı coğrafi bölgeye göre değişiklik gösterebilir. Geçmiş yıllarda yapılan çalışmalar erkeklerde kadınlara göre böbrek taşı rastlanma olasılığının 2-3 kat daha fazla olduğunu ortaya koydu. Bununla beraber daha güncel çalışmalarda, kadınlarda da böbrek taşının önceki yıllara göre görülme sıklığı artmış olarak tespit edilmiştir. Ayrıca böbrek taşları en sık olarak 30'lu ve 60'lı yaşlarda görülmektedir.

Tedavi edilmezse böbrek yetmezliği ve kansere yol açabilir

Böbrek taşlarının kendisi ya da dolaylı etkileri, insan salığını birçok yönden olumsuz olarak etkileyebilir. Böbrek taşları en çok şiddetli yan ağrısına ve idrarda kanamaya yol açabilir. Diğer böbrek ve idrar kanalındaki taşlar idrar akışını engelleyerek ateşli böbrek enfeksiyonlarına yol açabilir. Özellikle uzun süre tedavisiz kalan ve böbreklerde tıkanıklığa yol açan böbrek taşları ise böbreklerde genişlemeye, böbreklerin fonksiyonlarını kaybetmesine ve sonuç olarakta kronik böbrek yetmezliğine sebep olarak hastaların diyalize girmesine yol açabilir. Yine çalışmalar göstermiştir ki böbrek taşları uzun süre tedavisiz kaldığında böbrek kanserleri gelişimine zemin hazırlayabilir.

Böbrek taşı neden oluşur?

Vücudumuzdaki kirli kan sürekli olarak böbreklerden temizlenir ve kandaki kirli ürünler böbreklerden kristaller olarak atılır. Böbreklere gelen yıkım ürünleri fazla olduğunda, idrar miktarı azaldığında ya da idrar akışını engelleyecek anatomik bir engelde idrarda bulunan kristalleri çöker ve böbrek dokusuna yapışır. Bu süreç eğer sürekli hale gelirse birleşen kristaller böbrek taşlarını oluşturur. 

Böbrek taşı tedaviden sonra tekrarlar mı?

Böbrek taşı rahatsızlığı doğru tedavi uygulanmaz ve hasta, böbrek taşının oluşmasını engelleyecek hayat değişiklikleri yapmazsa tekrarlar. Bazı kaynaklar böbrek taşı tedavileri sonrasında 5 yıl içinde her 2 hastadan 1'inde böbrek taşının tekrar oluştuğunu ortaya koymuştur. Yine yüksek riskli taş hastaları (ailesinde taş olanlar, sistin taşı olan hastalar, anatomik problemi olan hastalar vb.) hayatlarında 3'ten fazla böbrek taşı gelişimiyle karşılaşırlar.

Böbrek taşının tekrar oluşmaması için ne yapmalı?

Böbrek taşının tipini bilmek, böbrek taşının tekrar oluşmasını önlemenin ilk kuralı. Böylece idrarda fazla atılan kristallere yönelik ilaç ve diyet tedavisi verebiliyoruz. Ayrıca belli periyotlarda 24 saatlik idrar analizlerinin yapılması sıkı takip ve aktif tedavi için oldukça önemli. 

Diyetimizi nasıl değiştirelim?

Bol bol su içmek, ilaç dışı en etkili tedavi! Böbreklerde oluşan kristallerin kolay atılımı için su içmek çok önemli. Bugün biliyoruz ki bir böbrek taşı hastası buna engel olacak başka bir rahatsızlığı olmadıkça günde en az 3 litre su içmeli. Ayrıca su alımının gün içine yayılmasının da böbrek taşı oluşumunu engellediği tespit edilmiş. Diğer taraftan su pH'ı da böbrek taşlarının tekrarını etkileyebiliyor. Böbrek taşlarıyla ilgili bilimsel makaleler nötral pH'lı su tüketimini öneriyor.

Kırmızı etten uzak durun, lifli beslenin

Kırmızı et ürünleri, böbrek taşı oluşumunu kolaylaştıracak ürik asit ve oksalattan zengin besinlerdir. Kırmızı etin yıkım ürünlerinin böbreklerden temizlenmesi zor olup, oluşan kristaller böbrek taşı oluşturmaya yatkındır. Diğer taraftan karnabahar, taze fasulye, brokoli gibi sebzelerin kristal oluşturma oranları düşüktür.

Tuz kullanımını azaltın

Tuz kullanımı böbrek taşı gelişimi için çok önemli bir risk faktörüdür. Günlük tuz kullanımı fazla olan böbrek taşı hastalarında, tuz kısıtlaması yapan hastalara göre böbrek taşı nüksünün yüzde 40 oranında daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çok tuz kullanan hastalarda meydana gelebilecek yüksek tansiyon hastalığı da hem böbrek taşı oluşumuna yol açabilir hem de böbrek hücrelerine zarar vererek böbrek yetmezliğine neden olabilir.

Spor yapın, aşırı kilo almayın

Gelişen teknoloji ve artan imkânlar günlük hayatta birçok işimizi kolaylaştırdı ama diğer taraftan modern insanın daha az hareket etmesi sonucu obezite sıklığı tüm dünyada arttı. Obez kişilerde diyabet, yüksek tansiyon, böbrek kanseri gibi ürolojik hastalıkların yanında böbrek taşlarının da daha sık görüldüğü tespit edilmiştir. Yapılan bir çalışma obez kişilerin kilo verdiklerinde böbrek taşı oluşma ihtimâlinin yüzde 26 azaldığını ortaya koydu. Yine her gün en az 30 dakika spor yapılması hem obezite hem de böbrek taşı gelişimi açısından önleyici bir faktör olarak karşımıza çıkıyor.