Şekerde mısıra fren pancara gaz verecek

Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi tartışmaları Türkiye’de mısırdan üretilen ‘nişasta bazlı şeker’in (NBŞ) kotasını gündeme taşıdı. Önceki akşam ise Türkiye’de yüzde 10 olan nişasta bazlı şeker kotasının yüzde 5’e düşürülmesi önergesi TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.

Buna göre Türkiye’nin 3 milyon tona yaklaşan toplam şeker üretiminde kotası yüzde 10 olarak 300 bin tona denk gelen NBŞ, artık 150 bin tondan az kota hakkına sahip olacak.

Daha önce yüzde 10 olan NBŞ kotasında Bakanlar Kurulu kararı ile yüzde 50 artırma ya da düşürme yoluna gidilebiliyordu. Ancak bu yetki hep kota artışı yönünde kullanıldı. Örneğin 2011 - 2012 üretim yılında kotadaki artış yüzde 35, 2012 - 2013 döneminde yüzde 38, 2014 - 2015’te yüzde 30 ve 2015 - 2016’da yüzde 25 artış yapıldı. Şeker Kanunu kapsamında ise kota tahsis edilen bu şirketlerin toplam üretim kapasitesi 990 bin ton.

‘Hükümet kararlı’

NBŞ kotası dünyada da düşürülüyor. Pek çok Avrupa Birliği ülkesinde kota verilmezken, Fransa yakın zamanda kotasını sıfırladı. ABD’de ise sağlık sorunları ve obezite gibi nedenlerle NBŞ kotası düşürüldü. Türkiye’nin NBŞ’de kotayı düşürmesi kamuoyunda tepki çeken NBŞ’ye karşı atılan bir adım olarak görülürken, aynı zamanda şeker fabrikaları özelleştirmesinde ilgiyi artırıcı bir unsur olması bekleniyor.

Türkiye’de devlete ait 25 şeker fabrikası, Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği’nin (PANKOBİRLİK) 5 şeker fabrikası, ayrıca özel sektöre ait 3 şeker fabrikası var. Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, şubat ayında devlete ait 14 şeker fabrikasının özelleştirilmesi için ihaleye çıkmış ve bu karar çeşitli tartışmalara neden olmuştu. İhalede tekliflerin ise nisan ayında alınması planlanıyor.

NBŞ kotasındaki düşüşü değerlendiren uzmanlar, hükümetin bu kararla özelleştirmede kararlı olduğunu gösterdiğini düşünüyor. Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, “Hükümet pancar üreticisinin ‘üretim zarar görür, fabrikalar kapatılır’ tepkilerine karşı kotası dolmayan şirketin devlet olarak üretimini yapacağını açıkladı. ‘NBŞ’ye pazar açılıyor’ iddialarını ise kota düşürerek aksini gösterdi. Bunların hepsi özelleştirmede kararlı olunduğunu gösteriyor” diye konuştu.

‘Kaçak girebilir’

Başta paketli gıdalar olmak üzere, şekerleme - tatlı sektörlerinde büyük oranda kullanılan NBŞ’nin kotasının düşürülmesi, yerine kullanılacak pancar şekeriyle bu ürünlerde fiyatların artabileceğini de gündeme getirdi. Ancak büyük çaplı tüm üreticilerin NBŞ’yi ithal ettiğini belirten Yıldırım, şunları söyledi:

“Gümrük anlaşması yapılan ülkeler var, serbest ticaret anlaşmaları var. Bunlardan herhangi bir yolu kullanarak yurt dışından NBŞ getiriliyor. O yüzden büyük firmalarda fiyat artışı olmaz. Ancak küçük ve orta ölçekli üretici bu yola başvuramadığı için ya fiyata yansıtır, ya bu büyük şirketlerden temin etme yoluna gider, ya da ne yazık ki ülkeye kaçak sokulması söz konusu olur. Ancak NBŞ’nin sağlığa zararları konusunda tüm dünya hemfikirse, biz de bunu kanıtlayan çalışmalar yapıyorsak, ne kendimiz üretmeli, ne de ithalata yönelmeliyiz.”

Kim denetleyecek?

Türkiye Ziraatçılar Derneği Başkanı Hüseyin Demirtaş da, dünyaya kıyasla kullanımı fazla olan NBŞ’de kota düşürülmesinin tepkileri dindirmek için önemli olduğunu dile getirdi. Kota düşürülse de NBŞ’nin yüksek tercihinin devam edeceğini anlatan Demirtaş, “NBŞ üretimini kim denetleyecek? Bunların hepsine yetişecek denetmen bile yok. Üretilemezse depolanır, yoksa ithal edilir. Bu nedenle düşürülmesi yerine tamamen bitirilmesi gerekiyor” diye konuştu.

Hayvana en iyi yem

Şeker pancarının ekonomisi sadece üretilen şeker değil. Yaprağı, posası, şekere dönüşürken ortaya çıkan atıkları başlı başına en iyi hayvan yemlerinden. Şeker pancarı üretimi ve işlenmesinin yapıldığı yerler aynı zamanda hayvancılığa da daha elverişli ve hayvancılığın geliştiği bölgeler olarak dikkat çekiyor. Yine iyi bir hayvan yemi olan mısır da hayvancılıkta önemli. Ancak mısırın işlenmiş hali değil, toplanan ürün hali yem olarak kullanılıyor.

Mısır yerine pamuk

Türkiye Ziraat Odaları Birliği Başkanı Şemsi Bayraktar, daha önce yaptığı basın açıklamasında ülke çapında 3.4 milyon dekar alanın şeker pancarı üretimi için ayrıldığını, 2017’de 20.8 milyon ton şeker pancarı üretildiğini ifade etmişti. Bayraktar ayrıca şeker pancarı üretimi yapan çiftçi sayısının ise 500 bine yakınken, günümüzde 105 bine kadar indiğini söylemişti. Bakanlığın yayınladığı tebliğle NBŞ Türkiye’de sadece ülkede yetiştirilen mısırdan yapılabiliyor. 2016’da 6 milyon 400 bin ton mısır üretilirken, 2017’de bu sayı 6 milyonun altına düştü. ‘Milli Tarım’ programı çerçevesinde, havza modelinde su kısıtı olan yerlerde mısır üretimine izin verilmiyor. Çiftçi de mısır yerine bu bölgelerde daha çok gelir getiren pamuk ekmeye başladı.

Şeker kurumu kapatılmıştı

Birkaç hafta önce yayınlanan kanun hükmünde kararname (KHK) ile Şeker Kurumu kapatılarak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na bağlanmıştı. Şeker Kurumu’nun kapatılması pancar üreticilerinde bir tepkiye yol açarken, nişasta bazlı şeker üreticilerinde kararın sektörün önünü açabilecek bir karar olduğu düşüncesi hakimdi.