Mert Aydın yazdı: Büyük sessiz adam

Paavo Nurmi sadece 1924 Paris Olimpiyatları’nın değil dünya spor tarihinin en büyük orta ve uzun mesafe koşucularından birisi, kimine göre de en büyüğüdür. 20’li yıllarda özelikle Hannes Kolehmainen ve Ville Ritola ile birlikte kurduğu orta ve uzun mesafe ortaklığı onlara Uçan Finler lakabını getirdi.

Katıldığı 3 Olimpiyat’ta 9 altın, 3 gümüş madalya elde eden Nurmi, efsaneler arasındaki yerini garantiledi.
Nurmi 1897’de bir marangozun oğlu olarak Finlandiya’nın Turku kentinde dünyaya geldi. Paavo 12 yaşında babasını kaybetti. 3 bin metrede ülkesinde ün kazandı. Ama onu Finlandiya gündemine oturtan orduda gerçekleştirdiği bir başarı oldu. 1919’da 20 kliometrelik bir yürüyüşe katıldı. Koşmak serbestti ama askerlerin üzerinde ciddi ağırlıkta bir malzeme vardı. Tüfeğini de unutmamak gerek. Nurmi o kadar çabuk bu koşuyu bitirdi ki üstleri, “Bizim bilmediğimiz bir kestirme yol mu buldun?” sorusunu yöneltti.

1920 Antwerp Oyunları’nda 5 bin metrede Fransız Joseph Guillemot’ya geçildi. Aynı ikili 10 bin metrede de karşı karşıyaydı. Organizatörler son dakikada yarışın zamanını 3 saat öne almışlardı. Bu yüzden de Fransız Guillemot, ağır bir yemek yedikten hemen sonra yarışa girmişti. Nurmi kazanırken Fransız atlet, Fin atletin ayakkabılarının üzerine kusmuştu. Nurm, krosta bireysel ve takım altınını da alıp Oyunlar’ı 3 altın, 1 gümüşle tamamladı.

Paris’te iki dünya rekoru

1924 Paris Olimpiyatları’na da büyük favori olarak geldi Nurmi. Ancak ciddi bir sıkıntı vardı. 1500 metre ve 5 bin finallerinin arasında sadece yarım saat vardı. Uçan Fin için yöneticiler itiraz etti. Nuh deyip peygamber demeyen Fransızlar süreyi 1 saate çıkardılar. Nurmi, Oyunlar öncesi bunun da provasını yaptı ve iki dünya rekoru kırdı.

Olimpiyat’ta 1500 metre finalinde sadece Paavo Nurmi vardı. İsviçreli Wilhelm Scharer ve Britanyalı Hyla Stallard kıyasıya bir ikincilik mücadelesi yaptılar. 3:53.6 ile olimpiyat rekoru kıran Nurmi, finiş çizgisini geçer geçmez zafer turu atmak yerine eşyalarını toplayıp 5 bin için hazırlanmaya gitti.

5 bin metrede Nurmi, ezeli rakibi vatandaşı Ville Ritola ile karşı karşıya geliyordu. Ritola, Nurmi’nin 10 bin metre dünya rekorunu kırmış ve Finlandiya Şampiyonası’nda onu geçerek Olimpiyat’ta unvanını korumasına engel olmuştu. Tarihin en çekişmeli, en güzel 5 bin metre yarışmalarından birisinde Nurmi, 1500 zaferinin ardından 2 saat bile geçmeden bir Olimpiyat şampiyonluğu daha kazandı. Paavo Nurmi’nin bitime 500 metre kala saatine son bir kez bakması ve sonrasında onu çıkarıp yere atması Olimpiyat tarihinin en ilginç olaylarından birisiydi.

Yorulmak bilmiyordu

1500 ve 5 bin zaferlerinden 2 gün sonra Nurmi, bu kez kros finalindeydi. Çok sıcak ve yıpratıcı bir havada koşulan ve parkurun zorluğu sporcuların yollarda yere düşmesine ve parkura kusmasına neden oldu. Bunlardan en az etkilenen adam tabii ki Paavo Nurmi’ydi. En yakın rakibi Ritola’nın neredeyse 1 buçuk dakika önünde altına ulaştı Nurmi. Yollarını şaşıran, kafaları kanayan diğer atletler nedeniyle kros, Olimpiyat programından çıkarıldı. Bu kros yarışından bir de takım altını çıkardı Nurmi. Yorulmak bilmeyen Nurmi, Ritola ve Elias Katz’dan oluşan Fin 3 bin metre takımı, krostan 1 gün sonra bir altın daha kazandı. Nurmi 5 altına ulaşmıştı.

4 yıl sonra Amsterdam’da Nurmi belki 31 yaşına girmişti ama 10 bin metrede altın, 5 bin metre ve 3 bin metre engellide gümüş madalya kazanmayı başardı. Efsane 9 altın, 3 gümüş madalyayla Olimpiyat kariyerini tamamlamıştı. 10 bin metrede ezeli rakibi Ritola’yı geride bırakmıştı. Yarış bittikten sonra yüzünde yine gülümseme yoktu. Şeref turu da atmamıştı. Bu da gerçek bir Paavo Nurmi klasiği olarak tarihte yerini aldı. Nurmi, sessizliği nedeniyle ülkesinde, “Büyük Sessiz Adam” olarak anılıyordu. Amerika turunda “Teşekkür ederim” den öteye gitmeyen konuşmaları garip karşılanmıştı.

Tuhafiyeci dükkanı açtı

Nurmi, Olimpiyat kariyerini 1928’de kapatsa da 1934’e kadar koşmaya devam etti. Aslında 1932’de Los Angeles’ta da koşacaktı. Ne var ki Nurmi’nin Almanya’daki bir yarışa giderken masraflarının organizasyon tarafından karşılanması, “Profesyonel” olarak damgalanmasına neden oldu. Bunun arkasında İsveçli IAAF başkanı Sigfrid Edström’ün olması iki ülkenin arasını açtı.

Sporu bıraktıktan sonra Helsinki’de bir tuhafiyeci dükkanı açtı Nurmi. 1952 Helsinki Olimpiyatları’nda meşaleyi yakma onuru Nurmi’ye verildi. Olimpiyat Stadı’nın önüne bir Paavo Nurmi heykeli dikildi. 60’ların sonlarında kalp krizi geçiren ve sağlık sorunları yaşayan Nurmi 1973’te 76 yaşında hayatını kaybetti. Ölmeden önce yaptığı röportajlarda bilim ve sanatın spordan daha işe yarayan aktiviteler olduğunu söylemesiyle her zamanki gibi ilgiyi üzerine çekti.