Kış aylarında güneş ışınlarından faydalanma süresi azaldığı için D vitamini eksikliği daha sık görülebiliyor. ‘Hormon mu, vitamin mi?’ tartışması devam eden bu maddeyi vitamin olarak kabul etsek de vücutta sentezlenebilmesi ve kandaki seviyesine göre sentezinin azalıp artması hormon olma özelliği taşıdığını gösteriyor.
D vitamini, kalsiyumla fosforun sindirim yollarında kullanımı ve emilimiyle özellikle çocuklarda büyüme için gereklidir. Kas zayıflığına karşı vücudu korur, kalp atışının düzenlenmesinde etkilidir, bağışıklık sistemini kuvvetlendirir, tiroit fonksiyonları ve normal kan pıhtılaşması için elzemdir. D vitamini, sindirim sisteminden kalsiyum emilimini artırır ve kemiklerde kalsiyum birikimine yardım eder. D vitaminin ön maddesi deri altında bulunur. Güneş ışınlarının etkisiyle D vitaminine dönüşür. Bu vitamin, kalsiyum ve fosforun bağırsakta emilimi ve vücutta kullanımı için gereklidir. Kuvvetli kemik ve dişler, vitaminin kalsiyumu buralara yerleştirmesiyle olur.
Nasıl sentezleniyor?
D vitamini yağda çözünür. Yaklaşık yüzde 80-90’ı deride ultraviyole ışınları sayesinde sentezlenir. Yüzde 10-20’si de besinler yoluyla alınır. Güneş ışınları yoluyla D vitamini sentezlemek için uygun koşulları sağlamak çok önemli. Doğrudan güneş ışığına temas gerekir; pencere veya cam arkasındayken sentez yapılamaz. Vücudu güneşten koruyan yüksek faktörlü kremler, D vitamini sentezine engel olur. Güneş ışınlarının dünya yüzeyine ulaştığı özel bir açı olan zenith açısı, D vitamini sentezi için gereklidir. Bu dönem, ülkemiz için mayıs ve kasım ayları arasındadır. Uygun ışın açısı saatleri ise 10.00-15.00 aralığı.
D vitamini eksikliği sadece Türkiye’de değil, dünya üzerinde de sık görülen sağlık sorunlarından. Özellikle güneşten mahrum kalan ülkelerde ve koyu ten renkli bireylerde ortaya çıkıyor. Yaşlılarda güneş görme süresinin azalmasına bağlı olarak eksiklik meydana gelebiliyor. Güneş kremi kullananlarda, karaciğer ve böbrek yetmezliği bulunan hastalarda, obezlerde, Crohn ve çölyak gibi emilim bozukluğu yaşayanlarda D vitamini eksikliği görülme olasılığı daha yüksektir.
Eksiklik belirtileri
- Yaygın kemik ve kas ağrısı
- Kemik hassasiyeti
- Kas güçsüzlüğü
- Yürüme zorluğu ve dengesizlik
Bu gıdaları tüketebilirsiniz
D vitamini içeren sınırlı sayıda besin var, hiçbiri zengin kaynaklar değil. Somon, tuna, sardalya gibi yağlı balıklar, yumurta ve karaciğer tüketilebilir. Ancak günlük beslenmeyle D vitamini eksikliğini gidermek zordur. Yurt dışında süt ürünlerine D vitamini katkısı yapılıyor ama ülkemizde zorunlu bir uygulama değil. Dünya Sağlık Örgütü yetişkin bireylerde kandaki D vitamini seviyesine bakılmaksızın, günde 400-800 IU D vitaminini öneriyor. Araştırmalar D vitamini eksikliğinin birçok hastalığa sebep olabileceğini gösteriyor. Bunlar arasında şizofreni, depresyon, astım, Tip 1 diyabet, MS ve çeşitli kanser türleri var.
