Henüz üç sene öncesine dek özgürlükçü anayasa hukuku ile örnek gösterilen, totaliter bir rejimden demokrasiye geçişin en başarılı örneklerinden biri olarak kabul edilen Macaristan’da son iki senedir yaşananlar, çoğunluğu elinde tutan hükümetlerin iktidarlarını pekiştirmek parlamenter demokrasiyi suiistimal edebilme güçlerini sergiliyor.
2010’da oyların çoğunluğunu alarak iktidara gelen Viktor Orb·n liderliğindeki Genç Demokratlar Partisi (Fidesz), parlamentodaki üçte iki çoğunluğunu devletin bütün kurumlarının kontrolünü ele geçirmek ve yürütme üzerindeki her türlü denetleme mekanizmasını ortadan kaldırmak için kullanmakta.
Bir yandan seçim yasalarında ve seçim bölgelerinde yaptığı değişikliklerle öngörülebilir bütün seçimlerde yeniden seçilmesini güvence altına alan Fidesz hükümeti, diğer yandan olası bir iktidar değişikliğinde yeni hükümetin elini kolunu bağlayacak önlemler almaktan çekinmiyor.
İktidara gelmesinden bu yana parlamenter rejimin dengeleriyle oynayan Fidesz hükümetinin en yeni icraatı, yüzde 68 çoğunluğunu kullanarak geçtiğimiz parlamentodan geçirttiği ve 26 Mart’ta yürürlüğe giren 22 maddelik yeni anayasa paketi. Demokratik temsil gücüne ve meşruiyetine yaslanan hükümetin hazırladığı paket, Anayasa Mahkemesi’nin daha önce iptal ettiği anayasal ve yasal düzenlemeler dahil çok sayıda anti-demokratik düzenleme içeriyor. Paketin geçmişe ve geleceğe dönük iki boyutu var.
Paket, Anayasa Mahkemesi’nin yeni anayasanın yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2012 öncesi verdiği bütün kararları geçersiz kılıyor. Bu son derece kritik bir düzenleme, zira Macaristan’da anayasa hukukunun hak ve özgürlüklere dair birçok ilkesi 1989 tarihli geçiş anayasası ile değil Anayasa Mahkemesi’nin kararlarıyla düzenlenmiş bulunuyor.
Bunların arasında, ölüm cezasının yasaklanması, kamu yayıncılığının tarafsızlığı, eşcinsellerin medeni beraberlik hakkı, kürtaj konusunda ceninin yaşam hakkının yanı sıra kadının seçim hakkının da dikkate alınması ilkesi, yeni kilise kurma özgürlüğü bulunuyor. Anayasa Mahkemesi’nin bütün bu kararlarının iptal edilmiş olması nedeniyle, Macaristan’da ölüm cezasının yasal olup olmadığı, örneğin, bir soru işareti olarak duruyor.
Bazı haklar söz konusu olduğunda ise, yeni paket Anayasa Mahkemesi’nin kararlarının aksi yönünde düzenlemeler içeriyor. Aile, aralarında evlilik bağı olan kadın ve erkek ile çocuktan oluşuyor.
Sadece Hıristiyanlara tanınan din özgürlüğü, toplumun değerlerini tanıtarak devleti ile işbirliği yapmak üzere parlamento tarafından yasal statü verilecek kiliselerle sınırlandırılıyor. İfade özgürlüğüne “Macaristan milletinin” veya herhangi bir ulusal, etnik, dini topluluğun “haysiyetini ihlal” etme sınırlaması getirilirken, bu topluluklara kendilerini rencide eden düşüncelere karşı dava açma hakkı, bir anayasal hak olarak, tanınıyor.
Anayasa Mahkemesi’nin bundan sonra vereceği kararlarla yeni anayasayı demokratik ve özgürlükçü bir rotaya sokması ihtimali ise, Mart ayında kabul edilen anayasa paketindeki geleceğe dönük düzenlemeler ile mümkün görünmüyor. Zira, Mahkeme’nin anayasal değişiklikler üzerinde içerik denetimi yapma yetkisi elinden alındı.
Mahkeme’nin usul denetimi ile sınırlandırılmış yetkisini dahi hükümet aleyhine kullanması çok zor olacak, zira Anayasa Mahkemesi’nin bütün üyeleri parlamentonun üçte iki çoğunluğu ile atanacak. Daha önce yargıçların emeklilik yaşını 70’ten 62’ye indiren ve böylece yargıya yeni kadroların atanmasının önünü açan Fidesz hükümeti, böylece, Nisan 2014 itibarıyla Anayasa Mahkemesi’nin 15 üyesinden dokuzunu, yani çoğunluğunu, atamış olacak.
Yürütmenin yüksek mahkemeler dahil yargı üzerindeki kontrolünü taçlandıran son düzenleme ise Ulusal Yargı Birimi’ne verilen olağanüstü yetkiler. Bu birimin yine parlamento tarafından ve üstelik 9 seneliğine seçilecek olan başkanı, hangi davanın hangi mahkeme tarafından görüleceğine tek başına karar verme yetkisine sahip. Böylece yürütme, kendi atayacağı başkan aracılığıyla, henüz kendi atamadığı yargıçların hassas davalara bakmasını engelleyebilecek.
Yeni anayasa paketinin içeriğini ele almaya devam edeceğiz.
