BİLİM VE TEKNOLOJİ

Psikiyatrik hastalıkların ilaçsız iyileştirme yöntemlerinden bahsetmek istiyorum bu haftaki yazımda. Gerekirse bu yöntemler ilaçla birlikte kullanılabiliyor

Trans Manyetik Uyarım- (Trans Magnetic Stimulation- r-TMS) :
İlk olarak 1985 yılında, saçlı deride, istenilen bölgenin üzerinde tutulan elektirikli bobinle verilen manyetik akımıyla beyinde küçük elektrik akımı oluşturuldu.Çok nadir yan etkisiyse sara nöbeti geçirme ihtimali oluşturması. Depresyon, şizofreni, migren, parkinson, kulak çınlamasında etkisi görüldü. Çalışmalar hâlâ devam ediyor. FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi), 2008’de depresyon tedavisinde kullanımını onayladı.

Transkraniyal direkt-akım uyarımı (Transcranial direct-current stimulation -t-DCS):
İnvaziv olmayan, saçlı deride istenilen yere yerleştirilen elektrot sensörle verilen çok düşük akımdır. Verilen pozitif akım, sinir hücrelerinin birbirlerini aktive etmesini sağlıyor.
Beynin esnekliğini artırıyor. Yan etkisi yok. İlk olarak inme geçiren hastalarda kullanıldı. Sağlıklı kişilerde kognitif fonksiyonları arttırdığı görüldü. Dil ve matematik becerilerini artırdığı, dikkat, hafıza, problem çözme becerileri ve koordinasyonda gelişme kaydedildiği görüldü. İlk olarak Aldini 1804’de t-DCS’ı melankolik hastanın depresyonunu azaltmada kullandı. İnmede, parkinsonda, kulak çınlamasında, fibromiyaljide, depresyonda, anksiyete bozukluğunda ve şizofrenide etkili olduğu düşünülüyor. FDA onayı yoktur. İlaçlar nasıl etiket dışı kullanılıyorsa, bu alet de öyle kullanılmaktadır.

Kraniyal Elektroterapi Uyarımı (Cranial Electrotherapy Stimulation -CES):
Radyo sinyalleri kullanarak beyni uyarıp beyin kimyasallarından serotonin, beta-endorphin ve diğer nörokimyasalların salımını sağladığı düşünülmektedir. FDA tarafından onaylıdır. Anksiyete, depresyon ve ağrıda etkilidir.Yan etkisi yoktur.

Elektro şok-EKT
1938’den beri kullanılan Elektroşok (EKT) tedavisinin plasebo kontrollü çalışmaları, depresyon ve şizofreni için küçük derecede etkili olduğunu gösterdiği bir meta analiz çalışmasında belirtildi. İntihar riskini azalttığını gösteren plasebo kontrollü çalışmasının olmadığı belirtiliyor. Ciddi yan etkileri içinde istatistiki olarak ölüme neden olma riski olan EKT, psikiyatride yaygın olarak kabul görmektedir.

Yavaş Kortikal Potansiyelleri (Slow Cortical Potentials-SCP):
Yavaş kortikal potansiyellerinin, kortikal nöronal ağların kortikal uyarılabilirlik düzenlemelerini yansıttığı düşünülmektedir. İnvaziv olmayan bir yöntemdir. Elektrot saçlı deride kafanın en üst orta kısmına yerleştirilir ve geri bildirim verilerek koşullanma yöntemi kullanılır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve epilepside etkisi gösterilmiştir.

HEG (Hemo encephalogram neurofeedback):
Beynin ön kısmındaki kan akışı, oksijenlenme ve hücresel metabolizmayı değiştirerek olumlu etki yaratıyor. 1994’de Dr. Toomin ilk kez kendi üzerinde kullandı. Migren, DEHB ve depresyon tedavisinde kullanılmaktadır.

Biofeedback ve neurofeedback:
Biofeedback, kişinin normalde kontrol edemediği ya da bilinçaltımızla yönetilmekte olan nefes alıp verme, kalp atışı, vücut ısısı, kas ve deri gerginliği, strese verdiği cevap, beyin dalgalarımız gibi fizyolojik işlevler üzerinde kontrol sağlamayı öğrettiği bir operant koşullanma prosedürüdür. Bunlar bir harmoni şeklinde çalışmalıdır. 1970’lerden beri klinik de uygulanmaktadır. FDA tarafından onaylıdır.
Sensörler, biofeedback aleti ve bilgisayar kullanarak bilinçaltındaki bu olayları, bilgisayar ekranından izleyerek bilinçli hale dönüştürüp kontrol edebilmeyi sağlatan bir yöntemdir.
DEHB, anksiyete bozukluğu, depresyon, uykusuzluk, migren, kafa travması sonrası ortaya çıkan psikolojik ve nöropsikiyatrik bozukluklar, gece altına kaçırma, astım, yüksek tansiyon, şeker hastalığı gibi birçok tıbbi ve psikiyatrik rahatsızlıkta etkili olduğuna dair bilimsel çalışmalar bulunmaktadır. Sağlıklı kişilerde stres kontrolü, performans artırma (CEO, sanatçı ve sporcularda), dikkat ve hafıza güçlendirmede işe yaradığı bilinmektedir. Yan etkisi yoktur. Etkisinin kalıcı olduğu bilinmektedir. ABD ve Avrupa’da birçok ülkede sigortalar ödemektedir.