Çeşitli çalışmalar; büyük, küçük ya da ‘beyaz yalan’ların sadece dille değil beyinle de söylendiğini gösteriyor. Yalan söylendiğinde beyindeki prefrontal korteks bölgesi aktif hale geliyor
Kimler yalan söyler? Aslında herkes yalan söyleyebilir. Küçük, büyük ya da ‘beyaz yalan’ diye tabir ettiğimiz yalanları 4-5 yaşlarından itibaren herkes söyler. Özellikle çocuklar istedikleri bir şeyi almak için ya da başlarının derde girebileceğini düşündüklerinde yalana başvurur.
Patolojik yalan
Beyaz yalanlar, birini korumak veya üzmemek için söyleniyorsa çoğunlukla zararlı olmadığına dair kabul gören bir durumdur. Ancak kişi kendini yalan söylemeye mecbur hissediyorsa ve sürekli yalan söylüyorsa bu patolojiktir. Bu insanlar, kendilerini korumak, iyi görünmek, finansal ve sosyal kazanç sağlamak, cezadan kaçmak için yalan söylerler. Esas sorunlu grup, kişisel kazançları için hiç durmadan yalan söyleyen ve vicdan azabı çekmeyen anti-sosyal kişilik bozukluğu olan ya da sosyopat dediğimiz gruptur ve bunların genelde kanunla başları beladadır.
Beyin harekete geçiyor
Yalan söylendiğinde ya da doğruyu söyleme engellendiğinde beyinde prefrontal kortekse (göz çukurunun üzerinde) giden kanı harekete geçiren aktiviteler görülür. Yalan söylemek, yürütücü işlevin bir tepkisidir çünkü doğru cevabı saklamayı, onun yerine başka bir tepki vermeyi gerektirir. “Bir soru sorulduğunda cevabını biliyorsanız ve doğruyu söyleyeceksiniz bu otomatik gelir ama doğru cevabı gizlemek ve başka bir yanıt vermeye çalışmak başka bir işlev gerektirir” diyor, İngiltere Sheffield Üniversitesi’nden yetişkin psikiyatristi Prof.Dr. Sean Spence.
Yang ve arkadaşları daha önceki çalışmalardaki prefrontal korteksin önemine dayanarak yalan söyleyen ve söylemeyen 49 kişinin bu bölgesini görüntüledi. Beynin bu bölümüne baktığınızda gri ve ak maddeyi görürsünüz. Bu çalışmada yalan söyleyenlerin prefrontal kortekste ak maddelerinin yalan söylemeyenlerle karşılaştırıldığında ortalamada yüzde 25 daha fazla olduğu ortaya çıktı. Yang’a göre, ak maddedeki artış, sürekli ve kompulsif şekilde yalan söyleyenlerin beyinde gerçek olmayan düşüncelerle ilgili daha fazla bağlantılar kuruyor ve o bölgede bir büyümenin oluyor.
CIA’nın kullandığı yöntem
Harvardlı sinirbilimci Lawrence Farwell, P300 denilen spesifik beyin dalgasının yalanı algılamakta beynin parmak izi olduğunu söylüyor. Bilgisayar ekranında kişinin kafasında elektrotlar takılıyken fotoğraflar gösteriliyor ve P300 tanıdık bir objeyle karşılaşıldığında aktive oluyor. “Bu teknik, beyinde o bilginin var olup olmadığını bize gösteriyor” diyor, Farwell.
Bu tekniğin CIA tarafından köstebekleri bulmak için kullanıldığını da ekliyor. Hatta Farwell’in bu tekniği Iowa Mahkemesi tarafından yeterince bilimsel çalışma olduğu düşünülerek bir şüphelinin suçlu olup olmadığıyla ilgili kullanıldı.
Harvard’dan bir başka profesör Kosslyn’in fMRI çalışmalarında, hazırlıksız yalan söyleyenlerin beynindeki aktive olan bölgeyle, belli bir zaman süresince bir senaryo üzerinden yalan söyleyenlerin aktive olan bölgelerinin aynı olmadığı bulundu. Spontan yalan söyleyenlerin beynin arka kısmında gözünde canlandırma, gözünün önüne getirmeyle ilgili bölgede anterior, prefrontal korteksle birlikte aktive oluyor. Bunun nedenini de hazırlıksız yalan söyleyenlerin uydurdukları hikayenin anlamlı olup olmadığını gözünde canlandırmaları gerektiğiyle ilgili olabileceğini söylüyor.
