Complicité
Bazı meraklara sahip insanlar yalnızdır ama birbirlerini bulduklarında dünyaları değişir. Czapek markasının Place Vendôme Complicité isimli saatini görüp çarpıldığımda acaba hiç meraklı olmayan birine bu saatin müthiş güzelliğini ve teknik başarısını anlatabilir miyim diye düşündüm. Ancak kalbe dokunan bir sanat eserini gördüklerinde coşkuya kapılanlar beni anlar. “Mürekkepbalığı” dergisini çıkardığımız yıllarda bir okur mektubunda gördüğüm
(ortak dolmakalem merakımızdan dolayı) “Aman Allahım yalnız değilmişim!” cümlesi geldi aklıma. Zaten “Mürekkepbalığı” dergisi de ortak bir meraktan doğmuştu.
Yakında bulunan bir stajyeri görüp saati gösterdim, hiç heyecanlanmadı. Elbette bu durum çok doğal genellikle istisnai mekanizmaya sahip bir saat karşısında sadece bilenler heyecanlanır. Ben meraklı olmayanlara “stajyer” diyorum. Bu tanımı pek çok işyerinde olduğu gibi her sene bize gelen stajyerlerden ilham alarak uydurdum. Bu çocuklar birbirinden farklı görünseler de hemen hepsinin ortak bir özelliği var: Ellerinin bir uzantısı olan cep telefonlarını bir kenara bırakırsak maalesef hayatlarına renk katacak bir hobileri yok.
Merak eksikliği
Ortak bir başka özellik daha; gazetede staj yapmalarına rağmen nedense çoğu stajyer hiç gazete okumaz. Bu duruma her defasında çok şaşırıyorum. Oysa bir gazetede çalışmanın en güzel yanı, ofiste gazete okumanın normal olmasıdır. Aylarca haftanın üç günü gazetede çalışıp, hemen yan tarafta bulunan yazı işlerinde neler oluyor diye merak edeni görmediğim gibi birinci sayfayı kim hazırlıyor, başlık ve spot neden önemli, her gazete sayfasının altında bulunan dört renkli kutucuk ne anlama gelir, sayfanın üzerinde ismi olan editör ne iş yapar, sayfa düzeni nasıl olur gibi soruları da hiç duymadım.
Belki başka nedenleri de vardır bilemiyorum, bence temel neden merak eksikliğidir. Hepsi alanında uzman olan bunca profesyonel ve kültürlü insandan birçok şey öğrenecekken hiç soru sormadan bir köşede sessiz kalmak bence doğru değil. Bu çocuklar bir merak sahibi olsalar çok şey kazanırlardı. Hobilerin yüksek faydaları vardır; merak etmeye başlayınca hobiniz olur, böylece öğrenmeye başlarsınız, öğrenince takdir edersiniz, takdir ettiğinizde gelişirsiniz, sonra daha bilgili, daha duyarlı, daha açık fikirli ve daha tutkulu biri olursunuz. Az şey değil.
Cenevre Saat Günleri
Şu sıralar dünya üzerindeki pek çok saat meraklısı, yaklaşık 40 markanın 29 Ağustos - 2 Eylül arasında tanıtılan yeni saatlerini konuşuyor. Yıldırım gibi geçip giden şu beş günde muhteşem saatler duyuruldu. Mesela Girard-Perregaux markasının Laureato Absolute Chronograph 8Tech saatinin kasasını yapmak için karbon ve titanyum birleştirilmiş ve Şam çeliğine inanılmayacak kadar çok benzeyen desene sahip bir kasa üretilmiş. Karbon kullanan Greubel Forsey markasında da artık imzası olan ve bir stadyuma benzeyen dışbükey kasasının şekillendirilmesi için hassas bir sıcaklık/basınç dengesine ihtiyaç duyulmuş ve bütün mekanizmanın sergilendiği müthiş bir saat inşa edilmiş.
Fakat beni asıl etkileyen girişte sözünü ettiğim Czapek’in Place Vendôme koleksiyonundaki Complicité modeliydi. Saatin kadranında iki tane eşapman vardı. (Bilindiği gibi normalde bir tane olur.) Eşapman nedir derseniz, “Saatolog” dergisinin sözlüğüne göre “Saatin çalışması için zemberekte biriken enerjiyi düzenli aralıklarla gerekli parçalara ileten sistemdir. Denge çarkı ve denge yayından oluşan balans, bir çatala benzeyen maşa (veya palet maşası) ve çelik çark (eşapman çarkı) parçalarının tamamını oluşturan düzeneğe eşapman denmektedir.” (Not: Saatlerden gelen tik-tak sesinin müsebbibi de işte bu maşadır.)
Eşapman: Saatin kalbi
Hiç bilmeyen biri için bu tanımı zihinde canlandırmak zor olabilir, fakat mekanik saatlerde yaklaşık bir santimetre çapında ve saatte en az 18 bin kez (modele göre 36 veya 72 bin kez de olabiliyor) açılıp kapanan denge yayından dolayı bu mekanizmaya “saatin kalbi” denildiğini söylersem belki daha açıklayıcı olur. Yani eşapman olmazsa metal bir kutuya sıkıştırılmış uzun ince bir yay olan zemberek birden boşalır ve saat çalışmaz. İrili ufaklı birçok eşapman türü vardır ama 1755’te Thomas Mudge (1717-1754) tarafından icat edilen manivela eşapmanı sağlam özellikleri nedeniyle en çok tercih edilen türdür. Thomas Bey, 268 yılı aşıp gelse ve günümüzdeki eşapmanları görse çok şaşırırdı. Temel prensip aynı olmakla birlikte bu sistem öylesine geliştirilmiştir ki yeni mekanik saatler malzeme ve yapı tekniği açısından geçmişle karşılaştırıldığında uzay gemilerine benziyor denebilir.
Olağanüstü simetri
Czapek Place Vendôme Complicité kadranında olağanüstü bir simetri var, detaylar da muazzam. Saatin arkasındaki öykü de ilginç: Czapek’in kurucusu ve CEO’su Xavier de Roquemaurel böyle bir saati hayal etmiş ama teknik zorlukları aşamamış ve projeyi iptal etmiş. Xavier de Roquemaurel’in oğlu ile bağımsız saat üreticisi ve mucit Bernhard Lederer’in kızı tesadüfen aynı sınıfta eğitim gördüğünden okulda tanışmışlar ve arkadaş olmuşlar. Lederer sorunu hemen çözmüş, iki saatçi baba projeyi birlikte tamamlamış ve Complicité doğmuş. Bu arada “Complicité” Fransızca “suç ortaklığı” anlamına geliyor, bu sözcük hem iki babanın ortaklığına hem de iki eşapmanın birlikte hareket etmesine gönderme yapıyor.
