Frankenstein saati
Saatçilik dünyasında son yıllarda Frankenstein saatlerinden çok söz ediliyor. Bilim insanı Frankenstein’in farklı insanlardan bir canavar yaratmasına benzer şekilde, bir Frankenstein saati de iki veya daha fazla saatin parçalarından oluşan bir derlemedir.
Popüler kültüre maruz kalıp daha sonra kitabı okuyanlar gerçeği biliyor. Cenevre doğumlu bilim insanı Victor Frankenstein’in soyadı zamanla bir ismi olmayan canavara verilmiş ama bu yanlışlık çok isabetli çünkü gerçek canavar onu dünyaya getiren kişiydi ve soyadını taşıması da doğaldı.
Bilindiği gibi Mary Shelley’nin Frankenstein isimli romanı ilk basımı 205 yıl önce (1818) yapılan bir klasik. Bence sıkıcı ve okuması zor bir roman ama öylesine muazzam bir fikir barındırıyor ki bu tarz “detayları” görmezden geliyoruz. Asıl önemlisi ondan ilham alınarak üretilen farklı türlerde birçok eser var, bu nedenle çıkış noktasını muhakkak okumalıyız.
Güzel ve çirkin
Bu arada bir konuyu açıklığa kavuşturmak gerek Frankenstein saatlerin hepsi canavar değildir. Tamir gören saatlerde, restorasyon gereği bazı parçaların değiştirilmesi zorunlu. Bir de saati güzelleştirmek adına değiştirilen parçalarla kişiselleştirilen saatler var. Ayrıca herkes tedarikçilerden parça toplayarak kendine bir saat yapabilir, netice değişmez bunlar kötü saatler değildir. Kötü olan gerçekte olmayan “toplama” bir saatin orijinal olduğunun iddia edilmesi ve müzayedelerde hak etmediği fiyatlara satılması.
Müzayedelerde satılan bazı saatlerin orijinal olmadığı kısık sesle de olsa söyleniyordu zaten, ama 2023’te ortaya çıkan bir skandalla bu doğrulandı: Hem çok ünlü bir saat markası hem de saat müzayedeleriyle ünlü bir şirketinin dolandırılmış olduğu ortaya çıktı. Derinlere kök salmış dolandırıcı şebekeleri var ve paranın gücüyle insanların zaaflarını kullanarak müthiş organize olmuşlar.
Olay 2021’de Phillips tarafından satılan ve Omega yönetiminin müzesine almak istediği 2915-1 referans numaralı 1957 tarihli ve türünün ilk kusursuz örneklerinden olduğu söylenen Omega Speedmaster’ın 3 milyon CHF üzerinde rekor bir fiyata satılmasıyla başladı.
Saat dedektifi iş başında
Bu durum Jose Pereztroika adıyla perezcope.com isimli blogunda Frankenstein saatlerle ilgili ilgili yazılar yazan bir saat meraklısının (gerçek adı Jose Perez) dikkatini çekti. Soyadını ve Rusçada “yeniden yapılanma” anlamına gelen “perestroyka” sözcüğünü karıştırıp Pereztroika adıyla internet sitesi açıp dolandırıcılık çetelerine tek başına savaş açan Perez önceleri ciddiye alınmamıştı.
Ancak 2022’de New York Saat Müzayedesi’nde satışa sunulan 1970 yapımı Cartier Crash’in kadran ve kasasında kuşku verici sorunlar olduğunu yazdığı için saatin fiyatı ciddi anlamda düşmüştü. Çoğu koleksiyoncu Perez’in sitesindeki fotoğraflı kanıtları görünce müzayedeye katılmadı. Bu olay Perez’e “saat dedektifi” olarak haklı bir ün kazandırdı. Daha önce de “benzersiz” olduğu iddia edilen Rolex ve Panerai saatlerine ilişkin yaptığı Frankestein saati tespitleri de çoğu zaman yetkililerce ve saatleri satan ünlü koleksiyoncular tarafından kabul edilmemişti ama ortada bir sorun olduğu aşikardı.
Frankestein saat üretenler Perez’den nefret ediyor ve sesini kısmaya çalışıyor. Yıllar önce hem tehdit edilmiş hem de gerçekleri ortaya çıkardığı bir forumdan kovulmuştu. Bunun üzerine Perez de bir web sitesi açarak çok daha ciddi bir şekilde konuyu araştırmaya ve müzayedelerde milyonlarca dolara satılan saatleri incelemeye başlamış.
Şüpheler üzerine yapılan soruşturma sonucu Temmuz 2023’te Perez’in haklı olduğunu anlayan Omega yönetimi söz konusu Frankestein saatinin yapımına katılmadıkları ancak kuşkulu bir raporla saatin özgün olduğunu onayladıkları ve satın aldırdıkları için miras ve müze bölümlerindeki üç çalışanı işten çıkardı. Omega’nın dolandırıcılar hakkında açtığı dava halen devam ediyor.
