Beyin kanaması
En korkulan sağlık sorunlarından biri olan beyin kanamasının çeşitli nedenleri vardır. Bazen ciddi bir soruna yol açmadan kendi kendine iyileşir. Çoğu zaman ise ağır felç ya da ölümle sonuçlanır. Tedavisi zordur ama korunmak mümkündür
Cihan Bey kahvaltı ederken başına aniden bir ağrı girdiğini hissetti. Baş ağrsı kısa sürede şiddetlenirken midesi bulanmaya başladı. Ağrı kesici ilaç almasına rağmen durumunda iyileşme olmayınca hastaneye gitmeye karar verdi.
Acil servisteki doktor “Ne şikâyetiniz var?” deyince Cihan Bey, “Gözümü açamıyorum, çok başım ağrıyor, 52 yaşındayım, bugüne kadar hiç bu kadar kötü ağrı çekmedim, midem de bulanıyor” diye cevap verdi. Durumuyla ilgili bilgi aldıktan sonra doktor yaptığı muayene sırasında hastanın boynunu rahat oynatamadığını fark etti. Birkaç dakika sonra acil olarak bilgisayarlı tomografi çekilmesi için aynı kattaki radyoloji bölümüne yolladı.
Doktor yanındaki tıp öğrencilerine dönüp “Bu hastaya teşhisiniz nedir?” diye sordu. Tatmin edici bir cevap alamayınca anlatmaya başladı. “Bir hasta başım hiç bu kadar şiddetli ağrımamıştı ya da hayatımın en kötü baş ağrısı derse mutlaka beyin kanamasından şüphelenmelisiniz. Bunun yanında mide bulantısı boyunda sertlik varsa şüphe daha güçlü hale gelir.
Üstelik Cihan Bey tansiyonun zaman zaman yükseldiğini ve günde yarım paket sigara içtiğini söyledi. İkisi de beyin kanamasını kolaylaştıran etkenlerdir. Bir an önce teşhis koyup tedaviye başlarsanız ölüm ve ağır felç riskini azaltabilirsiniz. Beyin kanaması birçok nedene bağlı olabilir. Bu hastada beynini çevreleyen ince zarın yakınında balonlaşmış olan bir damarın yırtılmış alması büyük ihtimal” dedi.
Öğrenciler hocalarının nasıl bu kadar kısa sürede sadece hastayla konuşarak ve kısa bir muayeneden sonra böyle bir tanı koyabildiğine şaşırdılar.
İnmenin nedeni
Cihan Bey’in şikâyetleri çok tipik olduğu için acil servisdeki doktor beyin kanamasından şüphe etti. Çoğu zaman inme bulgularıyla hastaneye gelen hastanın beyin damarlarından biri tıkanmış mı yoksa yırtılıp kanamış mı bilgisayarlı tomogafi veya MR resimlerini görmeden bilmek çok zordur.
Uzman doktorlar, inme geçiren hastalarını dikkatle dinleyip muayene ettikten sonra beynin hangi bölgesinin etkilendiği hakkında fikir sahibi olur. Görüntüleme testlerinin sonuçları, kanamanın hangi bölgede olduğunu tam olarak gösterir. Nasıl bir tedavi uygulanacağına kanamanın yeri, büyüklüğü ve en önemlisi hastanın durumu göz önüne alınarak karar verilir.
Kanamanın yeri
Beyin ve çevresinde olan kanamalara kafa içi kanaması denir. Kanama beyin içinde de olabilir, beyni çevreleyen ince zarla beyin arasında, ya da beyinle kafatası arasındaki kalın zarın çevresinde olabilir. Acil servisteki doktorun Cihan Bey’e beyin kanaması teşhisi koymasının ve kanamanın beyin zarının altında olduğunu düşünmesinin nedeni ani başlayan şiddetli baş ağrısı ve mide bulantısı. Kanama beyin dokusu içinde olsa, orada ağrı algılayan sinir uçları olmadığı için şiddetli baş ağrısına sık rastlanmaz. Oysa beyni çevreleyen zarlarda bolca sinir ucu vardır. Özellikle beyni saran ince zarın yakınında bir damar yırtılıp kanadığında çoğu kişi şiddetli baş ağrısından yakınır.
Kumanda merkezi yara alırsa
Bu resimde beynin bazı kumanda merkezleri görülüyor. Beynin 3 bölümünden en büyüğünün altında ikinci bölüm, dengemizi sağlayan beyincik vardır Omuriliğe yakın hayati fonksiyonlarımızın merkezi olan üçüncü bölüm ise beyin sapıdır.
İnme, beynin bir bölgesinin kansız kalması ve tahrip olmasına denir. Çoğu zaman damar tıkanması nedeniyle ortaya çıksa da, her 10 inmeden birinin nedeni kafa içinde oluşan bir kanamadır.
Beyin yaşamımızın kumanda merkezidir. Her köşesi vücudumuzun bir bölgesinin haraketinden veya bir işlevinden sorumludur. Bu bölgelerden hangisi hasar görürse sorun kendini oradan kumanda edilen yerde gösterir. Kanama veya tıkanma görme merkezini veya bu merkezin bağlantılarını etkilerse görmemiz bozulur. Konuşma merkezi tutulursa istediğimiz kelimeleri söyleyemeyiz. Sorun eğer elimizi ve kolumuzu haraket ettiren yerdeyse bir çay bardağını bile tutup kaldıramaz olur, etkilenen yanımız uyuşur. Bazen de gözümüzün, ağzımızın, yüzümüzün bir yanı sarkar. Sorun dengemizi sağlayan merkeze yakınsa ise, ayağa kalksak da baş dönmesi ve denge bozukluğundan yürüyemeyiz. Eğer inme omuriliğe yakın beyin sapı denilen bölümdeyse hayati merkezler etkilendiği için hasta komaya girer.
Yüksek tansiyon beyin kanamalarının baş nedenidir. Beyin damarlarının balonlaşmasında (anevrizma) ve yırtılmasında yüksek tansiyonun yanı sıra sigara, çok alkol tüketimi, damarı zayıflatan doğuştan hastalıklar ve kokain gibi ilaçlar da önemli rol oynar. Pıhtı önleyiciler, iştah azaltmak ve uyarıcı olması için alınan ilaçlar da beyin kanaması riskini arttırır.
En önemli neden yüksek tansiyon
Beyin kanamalarının başta gelen nedeni yüksek tansiyondur. Uzun süre kan basıncı yüksek seyrederse beyindeki damarların, özellikle küçük damarların duvarlarını yıpratır ve günün birinde incelip zayıflayan damar yırtılır. Beyin dokusunun içine yayılan kan değdiği yerlere zarar verir. Yakındaki damarlar büzüşerek tepki verirler. Bu da kan akımının daha da bozulmasına yol açar, hasar artar. Yediği darbelerden etkilenen beyinde sıvı birikir, beyin ödemi denilen şişkinlik oluşur. Durum daha da ciddi bir hal alır.
Beyin kanaması riskini arttıran tansiyondan başka nedenler de vardır. Sigara içmek, aşırı alkol tüketmek, kokain ve bazı ilaçlar, doğuştan hastalıklar bunlardan bazılarıdır.
Doktorlar hastaya ne kadar çabuk teşhis koyup, ne kadar hızlı müdahale edebilirlerse bu olumsuz gidişi yavaşlatma veya önleme şansları olur. Tabi ki en iyisi, testi kırılmadan tedbir almaktır. Bunun yolu da kanamaya yol açan etkenleri ortadan kaldırmaktır.
En başta yüksek tansiyon tedavisi gelir. Tansiyon hastalarının, hiçbir şikâyeti olmasa da ilaçlarını düzenli olarak alması, doktorlarının sağlıklı beslenme ve haraketli yaşam öğütlerine uyması, beyin kanamasını önlemek için almaları gereken en etkin önlemlerdir.
Beyinde anevrizma sinsi tehlike
Vücudun diğer damarlarında olduğu gibi, beyindeki damarlarda irili ufaklı balonlaşmalar, tıbbi adıyla anevrizmalar oluşabilir. Başta yüksek tansiyon ve sigara, bazı doğuştan hastalıklar, genetik özellikler damardaki genişlemeye zemin hazırlayan etkenlerdir.
Anevrizma yırtılırsa, oluşacak beyin kanaması çok ciddi sonuçlar doğurur. Ama var olan anevrizmaların birçoğu, özellikle küçük olanları, yıllarca hiç zarar vermeden durabilir. Doktorlar, anevrizma olduğunu saptarsa ne kadar büyük olduğuna ve nerede olduğuna bakarak nasıl tedavi edeceklerine karar verirler. Çoğu zaman anevrizmayı ortadan kaldırmaya çalışırlar.
Beyin cerrahları, ameliyatla anevrizmanın boynunu küçük metal bir kıskaçla tıkayıp tehlikeyi ortadan kaldırır. Bir başka yöntem de kasıktan sokulan ince bir boru ile yapılan ameliyatsız tedavidir. Kateter denilen ince boru beyni besleyen damara kadar ilerletilir. Kalpte stent takarken kullanılan yönteme benzer bir teknikle anevrizmanın içi incecik tellerden oluşan yumaklarla doldurulur. Bir süre sonra teller arasında oluşan pıhtı anevrizmayı tümüyle tıkar ve yırtılma riskini ortadan kaldırır.
Orhan Veli başını vurduktan sonra öldü
Ünlü Şair Orhan Veli Kanık bir gece Ankara’da bir gece yürürken belediyenin kablo döşemek için kazdığı bir çukura düşer. Bacağından hafif yaralanır. Başını da çarpmıştır ama fazla şikayeti olmadığı için İstanbul’a geri döner. İki üç gün sonra bir arkadaşının evinde otururken fenalaşınca Cerrahpaşa Hastanesi’nde kaldırılır. Aynı gün, 14 Kasım 1950’de, 36 yaşında hayatını kaybeder. Yapılan otopsi ölüm nedenin beyin kanaması olduğunu ortaya koyar.
Kafaya gelen darbeler beyin kanamalarının önemli bir nedenidir. Trafik kazalarında maruz kalınan darbeler, başa çarpan sert cisimlerin yol açtığı kafatası kırıkları büyük kanamalara ve ölümlere yol açabilir. Bazen basit bir çarpma küçük bir damarın yırtıması için yeterli olabilir.
Darbeye bağlı beyin kanaması, Orha Veli’de olduğu gibi kendini hemen belli etmeyebilir. Bu nedenle acil servisde çalışan doktorlar, kafasına darbe yemiş olan kişileri eve gönderirken tedbirli olunmasını isterler. Kişinin bir süre yakından izlenmesini, bilinç bulanıklığı, bulantı kusma gibi şikâyetleri olursa hemen doktora görünmelerini tembih ederler.
Pıhtı önleyicilere dikkat
Bazı kalp hastalıklarında ömür boyu pıhtı önleyici ilaç almak gerekir. Uzun yıllardır kullanılan Kumadin gibi ilaçlar bir yandan pıhtı oluşumunu azaltırken diğer yandan kanama riskini yükseltir. Böylesine ciddi yan etkileri olmasına rağmen, pıhtıyla oluşan inmeyi önleyici etkileri beyin kanaması yapma risklerinden kat kat fazla olduğu için hâlâ kullanılıyorlar. Aspirin de pıhtı önleyicidir ama, beyin kanamasına yol açma riski çok düşüktür.
TEDAVİ
Tomografi resimleri acil servisteki doktorun Cihan Bey’e koyduğu anevrizma kanaması teşhisini doğruladı. Sinir hastalıkları uzmanları ve beyin cerrahları beraberce tüm verileri değerlendirdikten sonra hastayı yoğun bakım ünitesinde kesin yatak istirahatine alıp izlemeye karar verdiler.
Gerekirse acil ameliyat yapabilmek için hazırlık yaptılar. Tansiyonunu normal sınırlarda tutup, hastayı komplikasyonlardan korumak için bir dizi önlem aldılar. Yeni bir kanamayı önlemek için anevrizmayı tedavi etmeyi planladılar.
