KADINLARIN PEŞİNDEKİ KANSER TÜRLERİ

Anne, kız kardeş, teyze gibi yakınlarında yumurtalık ve rahim kanseri vakaları görülen kadınların jinekolojik açıdan daha dikkatli değerlendirilmesi gerekiyor.

Jinekoloji ve Onkoloji Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Ateş Karateke, kadın kanserleri hakkında bilgi verdi; yol açan faktörleri ve belirtileri sıraladı. Ayrıca korunma yollarını da anlattı.

Türk kadınlarında sık görülen jinekolojik kanserler hangileri?

Ülkemizde en sık görülen jinekolojik kanserlerde, birinci sırada rahim kanseri var. Yılda 100 bin kadında 10 kişide ortaya çıkıyor. İkinci sıradaki yumurtalık kanseri yılda 100 bin kadından altısını etkiliyor. Üçüncü sıradaki rahim ağzı kanseriyse yılda 100 bin kadında dört olguda görülüyor.

Bunlardan hangileri önlenebilir ya da öngörülebilir?

Rahim ağzı kanseri, tarama ve aşılama programıyla görülme sıklığı ciddi oranda azaltılabilen bir çeşit. Ülkemizde uygulanmakta olan ulusal kanser tarama programı kapsamında yapılan müdahalelerle rahim ağzı kanseri olguları azalmakla birlikte, aşılamayla tamamen ortadan kaldırılması mümkün görünüyor.

Diğer kadın kanserleri için hastalığın yaygın evreye geçmeden önce tespiti, uygulanacak cerrahinin ve ilaç tedavisinin etkinliğini artıran en önemli durumdur.

Bu kanser türleri hakkında farkındalığımız ne aşamada?

Sağlık Bakanlığı, 2015 Ulusal Kanser Verileri’ne göre, ülkemizde kanser görülme sıklığı her 100 bin kişi içinde 210 olarak ifade ediliyor. Yaklaşık her 500 kişiden biri kanser hastası olarak düşünülürse, yaygınlığı daha net görülebilir. Farkındalık aşamasında gerek Sağlık Bakanlığı, gerekse Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği nezdinde çeşitli duyuru ve bilgilendirme çalışmaları yapılıyor.

Kadın kanserlerinin psikoloji ve üreme sistemleri üzerinde pek çok olumsuz etkisi var...

Geçmiş dönemde kanser toplumda ölümle eşdeğer tutuluyordu. Fakat ilerleyen tıbbi uygulamalar ve sürekli gelişen onkolojik ilaç çeşitliliği dolayısıyla artık ağır bir hastalık olarak değerlendiriliyor.

Genellikle hastalarda tanı sonrası yas süreci yaşanıyor. Psikolojik olarak destek alınması tedaviye uyumu, süreci ve yaşam kalitesini artırıyor.

Tanı alan hastalarda yaşamsal kaygıdan hemen sonra gelen konu, üreme çağında bulunanlarda çocuk sahibi olabilme durumudur.

Özellikle genç yaş grubu ve erken evrelerde tespit edilmiş vakalarda doğurganlık koruyucu yaklaşımlar uygulanabiliyor. Yani hastanın çocuk sahibi olması amacıyla cerrahinin sınırlandırılması, radyoterapi gerektirecek tiplerde yumurta hücresi dondurulması ya da çocuk sahibi olma sürecinin hasta açısından düşük risk taşıması durumunda cerrahinin ertelenmesi gibi yaklaşımlar tercih edilebiliyor.

Cinsel fonksiyonların korunması da her ne kadar geri planda gibi görünse de hastalarımızın yaşam kalitesi açısından önemli. Cerrahi süreçte bu durumu göz önünde bulunduruyoruz.

Ülke olarak tanı ve tedavide sorunlar yaşıyor muyuz?

Kadın hastalıkları ve doğum uzmanları, günlük pratikte hastaları öykü, fizik muayene ve tetkiklerle değerlendiriyor. Ancak sadece kendisine başvuran hastaları görebildiklerinden erken tanı ve tarama konusunda özellikle birinci basamak sağlık hizmetlerine büyük görev düşüyor.

Sağlık Bakanlığı bünyesinde 154 KETEM (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi), 970 Toplum Sağlığı Merkezi, 6902 Aile Sağlığı Merkezi (Toplamda 21 bin 696 Aile Hekimliği Birimi) ile birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında kanser taramaları yapılıyor.

Taramalar neticesinde belirli bulgularla tanı ve tedavi amacıyla üst merkeze yönlendirilen hastalara dünya genelindeki ileri yöntemler uygulanıyor.

Genetik ve çevresel faktörler ne kadar etkili?

Yumurtalık kanseri vakalarının yaklaşık beşte birinde genetik faktörlerin etkili olduğu düşünülüyor. Özellikle BRCA geni taşıyan kadınlarda yumurtalık kanseri gelişme riski yüzde 15-50 arasında. Bu nedenle aile hikayesine gerek kadınlar gerekse hekimler özellikle önem vermeli.

Sigaranın yumurtalık ve rahim ağzı kanseri riskini artırdığı biliniyor. Bazı rahim kanseri tipleri özellikle obeziteyle birlikte izleniyor.

Kadınlar kendilerinde hangi belirtileri görürse, bir uzmana başvurmalı?

Düzenli kontroller ihmal edilmemeli. Çünkü yumurtalık ve rahim ağzı kanseri vakaları, genellikle ileri evrede tespit ediliyor.

Karın ağrısı, dolgunluk ve şişkinlik

Ele gelen kitle

Vajinal kötü kokulu ve kanlı akıntı

Adet kanamasının düzensizliği, sıklığının normalden daha kısa ya da uzun olması

Cinsel ilişki sırasında ağrı, ilişki sonrası kanlı akıntı

Özellikle ileri yaş grubunda kasık ve vajina dudağı bölgesinde izlenen, iyileşmeyen yaralar

Sürekli kaşıntı ve kızarıklık belirtiler arasında yer alıyor.

Kadın kanserlerinden korunmak için neler tavsiye edersiniz?

İlk olarak sigaranın bırakılması gerekiyor. Obezitenin önlenmesi; genel yaşam kalitesi, kalp damar sağlığı, ortopedik problemler gibi yaşam boyu oluşturduğu hastalıkların önüne geçeceği gibi jinekolojik kanserlerin önlenmesinde de önemli bir faktör. Rahim ağzı kanserinden korunma açısından HPV bulaşmasının önüne geçilmesi, bulaşma gerçekleşmişse kanser gelişmeden hastalığın tespiti yüksek önem taşıyor.

Bu amaçla cinsel aktivite başlamadan önce aşı yapılması, kesin etkisi olan yegane yöntemdir. Cinsel aktivite başladıktan sonra dahi aşılama yapılması kısmen de olsa riski azaltıyor. Kondom ve diyafram kullanılması, HPV riskini azaltmakla birlikte kesin olarak önleyemez. HPV varlığı bilinen hastalarda cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonların da kanserin ortaya çıkmasına yardımcı olduğu biliniyor.

Hangi yaşlardan itibaren hangi kontroller yaptırılmalı?

21 yaş sonrası üç yılda bir smear testi yapılması gerekiyor. Ülkemizde 30 yaş üzerinde her kadına smear öneriliyor ve beş yılda bir tekrarlanması gerekiyor. HPV tespit edilmezse, beş yıl sonra kontrol tavsiye ediliyor. HPV 16 veya 18 mevcutsa ileri değerlendirmeler gerekebiliyor. Rahim ve yumurtalık kanseri olgularının bir tarama programı olmadığı için düzenli jinekolojik muayeneler aksatılmamalı.

Rahim ağzı kanserinden korunmada aşı ne kadar etkili?

Aşılar, kanserden yüzde 99.9 sorumlu olduğu bilinen HPV’nin 16 ve 18 tiplerine, genital bölgede siğile yol açan alt tipleri olan 6 ve 11 için üretildi. Cinsel aktivite başlamadan yapılması önemli. Aşı yaptıran kadınlarda diğer HPV bulaşmaları olabileceği için smear ve HPV DNA’sıyla tarama programlarına devam edilmeli.