Ekonomiden Sorumlu Bakan Mehmet Şimşek, kur riskine karşı gözetim amacıyla Merkez Bankası tarafından bir veri toplama modeli oluşturacağını söyledi. İlk aşamada toplam yabancı para borcunun yüzde 83’üne sahip olan 2 bin firmaya dair detaylı veri toplanacak. Bu veriler ışığında teşvikler ve makro tedbir uygulamaları gündeme gelecek.
Merkez Bankası’nın bu konuda bir açıklaması olmadı, internet sitesinde de bu konuda bir bilgi yer almıyor. Öte yandan, istenilen bilgilerin tümü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nda (BDDK) var. Merkez Bankası’nın sadece bu bilgileri BDDK’dan alıp yorumlayacağı anlaşılıyor. Banka ve firmalardan da ek bilgiler isteyebilir.
Önerilerde bulunma
Bu bilgiler kullanılarak hem dövizle borçlanmış olan şirketlere önerilerde bulunulabilecek hem de bankacılık sistemiyle görüşülüp dış kaynaklı kredilerin yeniden yapılandırılması sağlanabilecek.
Yabancı kaynaklı kredilerin bir bölümü yurt dışıyla iş yapan firmaların ve ihracatçıların kullandıkları kredilerden oluşuyor. Bunların önemli bir bölümünün zaten karşılığı var. Örneğin, ihracatçılar, paralarını peşin almış veya akreditif kredisi kullanmış olabiliyorlar.
Dışarıdan alınan kredilerin diğer bir bölümü de firma sahiplerinin kendi öz kaynaklarını teminat göstererek yabancı bankalardan aldıkları krediler. Bunlara ‘fiduciary’ bazlı krediler deniliyor. Bunların da ciddi risk yaratma olasılığı düşük.
Risk döviz geliri olmayanda
Geriye Türk ve yabancı banka ve kuruluşlarından alınan dövizli krediler kalıyor. Döviz geliri olmayan veya döviz endeksli gelir elde edemeyen kuruluşların aldığı döviz kredileri, kur artışları sırasında kur riski sıkıntısı yaratıyor. Bu konuda, bir sıkıntı firma sahiplerinin ödeyeceği borç miktarının Türk Lirası karşılığının artması oluyor.
Diğer bir sıkıntı ise, kur artışı durumunda bankaların Türk Lirası olarak belirlemiş oldukları ‘kredi limitleri’nin daralması nedeniyle firmaların kredilerinde azaltmaya gitmeleri ve firmaların mevcut kredilerini geri çağırmaları biçiminde ortaya çıkıyor.
Döviz girişini artırmak önemli
Halen dövizle borçlanmış bulunan 25 bin civarında firma var. Cari açık arttıkça firmalarımızın yurt dışından borçlanmaları da artıyor. Cari açık ocak ayı sonunda ihracat ve ithalattaki yükselişin etkisiyle artan dış ticaret açığı nedeniyle yıllık yüzde 25 artarak 2.8 milyar dolar oldu. 12 aylık kümülatif açık 33.2 milyar dolara yükselirken enerji hariç cari denge 8.4 milyar dolar açık verdi.
Bankalar ocak ayında net anlamda 0.2 milyar dolar, bankalar dışındaki özel sektör ise net olarak 0.2 milyar dolar daha borçlandı. Hazine ise 2 milyar dolar borç aldı. Dış ilişkilerin normalleşmesi döviz girişimizin düzelmesi anlamına da geliyor.
