Zehirliyorlar ama kendileri içmiyor

Diyarbakır’da uyuşturucu ticaretinden hapis yatmış 15 eski hükümlü ile yüz yüze yapılan sosyolojik araştırmanın sonuçları gün yüzüne çıktı. Mersin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü’nden araştırma görevlisi Ruken Macit tarafından 2015-2017 yılları arasını kapsayan çalışmada uyuşturucu kaçakçıları, uyuşturucu yetiştiricileri, üreticiler, nakliyeciler ve torbacılarla yüz yüze görüşüldü.

Eski hükümlü 15 uyuşturucu satıcısıyla yüz yüze mülakatlar yapılarak hazırlanan “Uyuşturucu Satıcıları: Damgalanmışların Suç ve Ceza Anlayışı” başlıklı çalışma öncesinde Bilimsel Etik Kurul’dan onay alındı.

Hiyerarşik düzen

İlk katılımcıya bir avukat aracılığıyla ulaşılırken araştırma alanı olarak Diyarbakır seçildi. Buna gerekçe olarak, “tarihsel süreç içerisinde uyuşturucu ticaretinde Diyarbakır’ın önemli bir yerinin olması, Türkiye genelinde yapılan yasa dışı esrar ekiminin üçte ikisinin Diyarbakır Lice ilçesinde yapılması” gösterildi.

Araştırma bulgusu olarak uyuşturucu satıcıları arasında hiyerarşik bir düzen olduğuna dikkat çekilerek, şu ifadelere yer verildi:

“Hiyerarşik düzen içerisinde en üst aşamada uluslararası kaçakçılar (eroin/ kokain), sırasıyla Türkiye’de dağıtımı yapan uyuşturucu kaçakçıları (eroin/kokain), esrar ekenler, esrar satıcıları, nakliyatçılar, hap satıcıları ve torbacılar gelmektedir. Bu hiyerarşik düzeni belirleyen, satıcıların sattıkları uyuşturucu maddenin türü ve bu maddenin ekonomik değeridir. Uluslararası uyuşturucu kaçakçıları büyük servetler kazanırken, torbacılar ancak günü kurtarabilmekte.

Bu ekonomik düzeydeki farklılıklar uyuşturucu satıcılarının günlük davranış pratiklerinde de önemli farklılıklar yaratmaktadırlar. Bunlardan biri de uyuşturucu madde kullanımı alışkanlıklarıdır: Katılımcıların uyuşturucu madde kullanım davranışlarına baktığımızda, hiyerarşik anlamda üst seviyelerde olan uyuşturucu kaçakçılarında uyuşturucu madde kullanımının az olduğunu ya da hiç olmadığını görebiliyoruz. Ancak daha alt kesimlerde olan esrar eken, esrar satıcıları, nakliyatçılar ve torbacılar arasında uyuşturucu madde kullanımının sıklığı göze çarpmaktadır.

Uyuşturucu kullanımının uyuşturucu satıcıları arasında hiyerarşik düzeyde yarattığı bu farklılıkların temelinde uyuşturucu pazarına ışık tutan önemli bilgiler bulunmaktadır. Katılımcılardan elde edilen bulgulara göre, uyuşturucu pazarı çok büyük miktarlarda sermayenin döndüğü ancak illegal yapısından dolayı sadece kişiler arasındaki güven üzerine kurulu ilişkiler ağlarıdır. Bu kişilerin yapacakları bir hata çok büyük bir sermaye kaybına bunun yanı sıra senelerce hapiste yatmalarına sebep olabilmektedir.”

Bağımlı olmamalı

“Bu nedenden dolayı, özellikle üst seviyedeki uyuşturucu satıcıları ‘iş’ yaptıkları kişilerde belli kriterler aramaktadırlar: Kişilerin güvenilir olması, sözüne sadık olması ve bunları yapabilmesi içinde her şeyden önce uyuşturucu madde bağımlısı olmamasıdır. Üst seviyelerde bulunan uyuşturucu kaçakçılarının uyuşturucu bağımlısı olmamalarının ve bu konuya özellikle önem vermelerinin sebebi bu güven ilişkisi içerisinde güvensizliğe sebep olmamaktır. Uyuşturucu madde kullanımı da kendi içerisinde ciddi bir güven eksikliğine sebep olduğu için camia içerisinde önemli bir ‘prestij kaybı’ olarak sayılmaktadır.”

‘Uyuşturucudan kötü bir şey yok’

Araştırma kaçakçı ve satıcıların uyuşturucuya bakış açısını da ortaya koydu. Birçoğu uyuşturucu kullanmadığını söyledi. İşte hapisten çıkan tacirlerin söyledikleri:

Eroin kaçakçısı (60): “Uyuşturucu kötü bir şeydir, ondan kötüsü yok. Yani uyuşturucuya bağlı bir insan, kendini insan zannetmiyor ki. İnsanlık dışına çıkıyor.”

Eroin satıcı (61): “Ben diyorum hiçbir uyuşturucu kimyasal insanlarımıza satılmasın, yazıktır. Kimyasala karşıyım. Esrar bir ottur ama bu da bir başlangıçtır. Zamanla insan daha güçlüsünü istiyor, eroin içiyor sonra kokaine düşüyor, daha sonra iğne kullanıyor, bunun sonu intihardır.”

Esrar üreticisi (31): “Uyuşturucunun iyi olmadığını düşünüyorum. Kesinlikle bunu kimsenin içmemesini ve yapmamasını tavsiye ediyorum. Ben ektim ama asla içmedim.”

Uluslararası zehir kaçakçısı (52): “Özel olarak uyuşturucu hiç kullanmadım. Ama yaptığım bütün işlerde kendim tahlil etmişimdir. Eroin, kokain dışında hiçbir uyuşturucuyla uğraşmadım.”

Uyuşturucu kaçakçısı (46): “Ben hiç uyuşturucu kullanmadım, 21 sene sigara içtim, cezaevinde sigarayı da bıraktım.”

Uyuşturucu kaçakçısı (74): “Hayatımda hiç içmedim; ne esrar, ne eroin, ne rakı, ne bira, ne viski. Hem onu yapanlar genelde kullanmaz. Hem de kullanan kişileri yapmaya götürmezler, kullanıyorsa yaparken çalabilir, böylelikle de yakalanır.”

Uyuşturucu nakliyatçısı (55): “18 yaşımda esrara başladım. 20 yaşında esrarı bıraktım. Baktım öleceğim, kupkuru kalmıştım. Bir silkelendim.”

Usta suçlu olarak hapisten çıkıyorlar

- Katılımcılardan elde edilen bulgulara göre, uyuşturucu satıcılarının büyük bir kısmı, tek başına ağır cezaların yeterli olmadığını, çıktıktan sonra aynı şartlara sahip ise suçun tekerrür edebileceğini ifade ediyor.

- Bazı tacirler acemi bir suçlu olarak girdikleri hapishanelerden, kıdemli suçluların gözetmenliğinde daha karmaşık suçları işleyebilecek kapasiteye ulaştıkları bir eğitim sürecinden geçtikleri ve çıktıklarında da adeta usta bir kariyer suçlusu olarak hayatlarına devam ettiklerini söylüyor.

- Uyuşturucu satıcıları zehir tacirliği yaparken vicdanen rahatlamak için; “Kokain halen Güney Amerika’da doğal olarak madde karışımı olmadan kimyasal girmeden kullanılıyor. Yerli halk yaprağını sakız gibi ağzına atıp çiğniyor, ağrı gidericidir, yorgunluk gidericidir” sözlerinin arkasına sığınıyor.