Robot yardımlı kısmi (parsiyel) diz protezi ameliyatı nedir?

Orta yaş üzeri kişilerde diz ağrısının en sık nedenlerinden biri olan diz eklem kireçlenmesi kişinin günlük aktivitelerini oldukça kısıtlayan, ilerleyici bir hastalıktır. Diz eklem kireçlenmesi eklem kıkırdağının dejenere olup zaman içinde yıpranması ve kaygan olan yüzeylerin sürtünmeye başlaması anlamına gelir. Dizde kireçlenme önce dizin iç yan kısmında başlar. Bunun nedeni bacağımızın yük taşıma ekseninin dizin tam ortasından değil de, hafif iç yan kısmından geçmesindendir. Yani günlük aktivitelerimizde dizin iç yan tarafına daha fazla yük gelir. Fazla kilolu olanlarda, çömelme, squat gibi dizi aşırı zorlayıcı hareketleri tekrarlayıcı olarak yapanlarda, 45-50 yaşından itibaren yaşın ilerlemesi ile birlikte dizin iç yan kısmında eklem yüzeyini örten kıkırdakta hasarlanma (kireçlenme) meydana gelir. Bu nedenle kireçlenme başladığında ağrı dizin iç yan kısmında daha belirgindir. Merdiven inip çıkma, çömelme, dizlerini katlayıp oturma ile dizde ağrı olur. Hastalar kıkırdak aşınmasının erken dönemlerinde genellikle ameliyata gerek olmadan ağrı kesici ilaçlar, fizik tedavi ve egzersizler, kilo verme, yaşam tarzını değiştirme, kollajen içeren kıkırdak takviyeleri, PRP ve kök hücre uygulamalarından fayda görür.  Ancak, dizin iç yan kısmında kıkırdak hasarı ilerlediğinde kıkırdak kaybı ile birlikte alttaki kemik açığa çıkar. Açığa çıkan kemikte ağrıya duyarlı zengin sinir yapıları bulunur ve kıkırdak kaybı ilerledikçe yürüme, merdiven inip çıkma gibi hareketlerle diz ağrısı giderek artar. Hastalar, hareketle diz ağrılarının artması nedeniyle giderek günlük aktivitelerini kısıtlamaya başlar. Bu durumda tüm bu tedavilerle ağrı ve hareket kısıtlılığını gidermek mümkün olmaz ve ameliyat gerekir.

Dizin iç yan kısmında kireçlenme (artroz) meydana geldiğinde uygulanan ameliyat yöntemleri, dize gelen yükü hasarlanan kısımdan sağlam kısma (dizin dış yan kısmına) aktarmayı amaçlayan yük aktarma ameliyatı (osteotomi) veya kısmi (parsiyel) veya tam (total) diz protezi ameliyatıdır. Total diz protezi genellikle dizin tamamını (iç ve dış kısmını) etkileyen kireçlenmenin olduğu, 60-65 yaşın üzerindeki hastalarda tercih edilir.

Sadece dizin iç veya dış kısmını tutan kıkırdak kaybında (kireçlenme) ise yük aktarma ameliyatı (osteotomi) veya kısmi (unikondiler) diz protezi daha sık uygulanmaktadır. Bu iki ameliyat yönteminden hangisinin uygun olduğuna karar vermede hasta seçimi bakımından hekimi yönlendiren bazı farklılıklar vardır. 

Robot yardımlı kısmi (parsiyel) diz protezi ameliyatı kimlere uygulanır?

Robot yardımlı kısmi (parsiyel) diz protezi ameliyatı, diz ekleminin iç veya dış kısmında belirli bir bölgede meydana gelen aşınmaya bağlı olarak ortaya çıkan durumlarda uygulanan diz protezi çeşitlerinden biridir. Bu hastalarda genel olarak ön çapraz bağ sağlam ve iç yan bağ normal uzunluktadır. Kısmi diz protezi ameliyatının uygulanabilmesi için en önemli unsur dizin tümüyle harabiyete uğramamasıdır. Diz kireçlenmesi eklemin sadece bir kısmında tespit edilen ve yaygın kıkırdak aşınması görülmeyen hastalarda uygun bir tedavi seçeneği olmaktadır. Kısmi diz protezi ameliyatında dizin aşınan bölümüne müdahale edilmekte, dizin sağlam olan diğer yarısına ve normal olan bağlar (ligamanlar), kemik ve kıkırdak yapılara müdahale edilmemektedir. Kısmi diz protezi için ideal hasta; protez gerektirecek kadar ciddi ağrısı ve dizin tek kompartmanında tam kat kalınlığında kıkırdak kaybı (osteoartrit) olan hastalardır. Hastanın aynı zamanda tam ve fonksiyonel bir ön çapraz bağının olması ve 10°’den az varus (bacakta içe doğru eğilme) veya 5°’den az valgus (bacakta dışa doğru eğilme) deformitesi olması gerekir.

Bacakta daha büyük eğriliği ve dizde kireçlenmesi olan, 60 yaşın altındaki hastalarda dizde yük aktarma ameliyatı (osteotomi) daha uygundur. 

Kısmi (parsiyel) diz protezi ameliyatının avantajları nelerdir?

-Total diz protezine göre dize daha küçük kesi ile müdahale edilmesi ve enfeksiyon riskinin düşük olması.

-Dizin sıkılığını sağlayan ön ve arka çapraz bağların ve eklemin sağlam olan diğer yarısının korunması.

-Ağrının ve kan kaybının az olması.

-Hastanın iyileşme sürecinin daha hızlı olması.

-Hastanın sosyal yaşamına daha erken sürede dönebilmesi.

-Ameliyat esnasında dizin tüm bağları korunduğu ve diz fleksiyon (bükme) hareketini 130º’ye kadar yapabildiği için hasta ameliyat sonrasında neredeyse dizini tamamen normal bir diz gibi hisseder ve özellikle sportif aktiviteye geri dönüş açısından total diz protezi ile karşılaştırıldığında mükemmel sonuç verir. Birçok çalışmada, hastaların yürüme sırasında ameliyatlı dizlerini sağlam dizleri kadar rahat kullandıkları belirtilmiştir.

-Bu tip bir cerrahi, eklemdeki tüm yumuşak dokuları sağlam bıraktığı için pıhtı atması (emboli), yara iyileşmesi sorunları gibi komplikasyon oranı düşük, erken ve tama yakın hareketi sağlayan hastaların çok fayda gördüğü bir cerrahi metottur.

-Kısmi diz protezi tasarımındaki gelişmeler ve minimal invaziv cerrahinin kullanılması ile 20 yıllık sağ kalım oranları %95’in üzerine ulaşmıştır.

Ancak diz kireçlenmesinin tedavisinde kısmi protez ameliyatı ile öngörülebilir iyi sonuçlar elde etmek için doğru hasta seçimi çok önemlidir. Ayrıca son derecede teknik cerrahi deneyim gerektiren özel bir eğitim sonrası uygulanması gereken bir operasyondur.

Kısmi diz protezi ameliyatının robot yardımlı yapılmasının avantajları nelerdir?

-En anatomik protez, en uygun açıyla yerleştiriliyor. Robotik cerrahi hastanın dizine en uygun protezin uzaysal olarak en doğru şekilde yerleştirilmesini sağlar. İleri bir teknoloji kullanılarak ameliyat öncesi alınan 3 boyutlu bilgisayarlı tomografi kesitlerinde özel bir yazılım programı ile, ameliyat yapılacak bölgenin milimetrik hesaplamaları yapılarak ameliyat sırasında hasta için kullanılacak en anatomik protez robota kaydedilir. Yani ameliyat öncesinde ameliyat sanal olarak gerçekleştirilmiş oluyor. Bu yazılım sayesinde cerrah, kişiye özgü ameliyat planı oluşturarak hastanın anatomisi hakkında daha fazla bilgi sahibi olur. Robotik cerrahi yöntemi ile ameliyat öncesinde yapılan detaylı planlama sayesinde en anatomik kısmi protez en uygun açıyla uygulanır.

Dokunsal Geri Bildirim Teknolojisi ile Minimum Risk

Özel teknoloji eğitimi ile robotik cerrahi uygulama sertifikası olan deneyimli hekimler tarafından yapılan kısmi diz protezi uygulamasında ameliyat sırasında robot hafızasında yer alan bölgenin dışına çıkılamayacağı için hata ve risk yok denecek kadar azdır.  

Daha az yumuşak doku ve kemik kesisi (minimal invaziv girişim)

Robotik cerrahide yerleştirilen protezin boyutu, yerleşim şekli ve diziliminin önemine ek olarak yumuşak dokunun minimal zarar görmesi oldukça önemlidir. Robotik cerrahinin en önemli avantajı, hastanın bağlarını gevşetmeden mükemmel bir yumuşak doku dengesi sağlamasıdır.

Daha hızlı toparlanma, daha az ağrı, daha yüksek hasta memnuniyeti

Operasyon küçük bir kesi açılarak yapıldığı için de hastanın iyileşme süreci oldukça hızlıdır.

Yapılan çalışmalarda ameliyattan 6 ay sonra hastaların, geleneksel yöntemle ameliyat olanlara göre daha düşük ağrı skorlarına ve daha yüksek memnuniyet oranına sahip oldukları bildirilmiştir. Hastaların %90’ının ameliyattan 3 hafta sonra yardım almadan yürüyebilir hale geldiği, ameliyattan 6 hafta sonra işlerine dönebildiği görülmüştür. Robotik cerrahinin en önemli dezavantajı maliyetidir. İleri bir teknoloji kullanıldığı için normal protez ameliyatına göre maliyeti daha yüksektir.

Herkese sağlıklı, mutlu günler dilerim.

Prof.Dr. Nurzat Elmalı

Bezmialem Vakıf Üniversitesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi