Anna O. gerçekten hasta mı?

Josef Breuer’e hemen güvendi Bertha. O yanında olmadığında kötüleşiyor, onun varlığında iyileşiyordu. Breuer öncelikle yatak istirahati verdi ona. Hipnoz tekniğini uygulamaya karar verdi. Hipnoz altında sorunlarından bahsetmeye başladı Bertha. Breuer onu dikkatle dinliyor ve bu da belirtilerin kaybolmasına neden oluyordu!

1 Nisan 1881 tarihinde durumu biraz düzeldi, 5 Nisan’daysa babası öldü. Bertha kimseyi tanıyamaz hale geldi. Tek istisna Breuer’di. Alman dilini unutmuştu, yemek yemeyi reddediyordu. Yalnızca Breuer biraz besleyebiliyordu onu. O bir yerlere gittiğinde sanrılar görüyordu. İntihar düşünceleri vardı ve bunun üzerine Viyana yakınlarında Inzersdorf adlı bir kasabada kliniğe yatırıldı. Breuer akşamları onu ziyaret ediyor ve anlattıklarını dinliyordu. Bu da onu rahatlatıyordu. Bertha buna “talking cure” diyordu.

Breuer Inzensdorf’a bir - iki hafta gidemeyince Bertha çok kötüleşiyordu. Breuer geri dönünce her şey daha iyi oluyordu. Bu konuşmalara ihtiyacı vardı çok açık ki; Breuer bu konuşmaları özel bir terapi yöntemi olarak tanımlıyor, “katartik yöntem” diye adlandırıyordu: Bir belirti üzerine ayrıntılı olarak konuşmak bozukluğun düzelmesini sağlıyordu.

Bedenin temizlenmesi

Bertha’yı tedavi ederken kullandığı yöntemi tanımlamak için seçtiği kavram olan katarsis başkaları tarafından da kullanılmıştı. Hatta daha Aristotales’ten beri kullanılan bir kavramdı. Martha Bernays’ın amcası Jakob Bernays, Aristotales’deki katarsis kavramı üzerine çalışmalar yapmıştı. Aristotales katarsis kavramını tiyatro, özellikle de trajediler için kullanıyordu. Aristotales’e göre, sahnede bir kahraman herhangi bir duyguyla (örneğin korku) başa çıkmayı başarırsa seyirci de bu duygudan kurtuluyordu. Bu durumu katarsis olarak adlandırıyordu Aristotales. “Şiir Sanatı” adlı yapıtında, acıma ve korku gibi duyguların uyandırılması yoluyla onlardan kurtulmanın mümkün olduğunu söylüyordu. Seyirciler de bu sayede bu olumsuz duygulardan “azade” oluyorlardı.

120 yıl önce katarsis kavramı genel tıpta da kullanılıyordu ve bedenin müshil ilaçlarıyla “temizlenmesi” demekti. Breuer ve Freud’a göre de katarsis, belirtilerden kurtulmak anlamına geliyordu. Bu sayede hastalar gerginliğin azaldığı bir ortamda (örneğin hipnoz altında) travmatik anıları anımsayabiliyor ve bir yandan aynı duyguları hissederken, bir yandan da bunlar hakkında konuşabiliyorlardı.

İlk katarsis yaşantısı tıp çevrelerinde Anna O.’nun tedavisiyle tanındı. Anna O. yaz sıcağına rağmen sıvı almamakta direniyordu. Breuer yoksa, hiç sıvı almıyordu. Bu rahatsızlıktan Breuer’e bunu başlatan olayı anlatabildiği zaman kurtuldu. Bir gün bir arkadaşının köpeğinin insanların kullandıkları bir bardaktan su içtiğini görmüştü. Bu görüntü Bertha’da ağır bir tiksinti duygusu uyandırmıştı. Bunu anlattıktan hemen sonra koca bir bardak su içmiş ve hipnozdan dudağına dayalı su bardağıyla uyanmıştı. Bu içme bozukluğu “böylece tamamen ortadan kalktı”.

Etik bir sorun

Anna O. vakasında katarsis yöntemi şöyle uygulanıyordu: Bütün belirtiler tek tek tedavi ediliyordu. Her belirtiye ait yaşantılar en sonuncudan ilkine doğru, mümkünse bu sıra gözetilerek anlatılıyor ve bu anlatım sonrasında o belirti ortadan kalkıyordu. Anna O.’nun katarsisinde böyle 108 evreden geçilmesi gerekti ve sonunda babayla olan bir yaşantıya kadar gelindi. Birbirine çok benzeseler de bütün belirtiler tek tek ele alınıyordu. Bu her zaman kolay olmuyordu tabii. Bertha bazen neredeyse uyuşmuş bir halde oluyordu Breuer’le çalışırken. Breuer kelimeleri ağzından tek tek almak zorunda kalıyordu neredeyse. Bu da zaman ve para demekti.

Bertha 1881’in sonbaharına kadar Inzersdorf’ta kaldı. Aralık ayında yeniden kötüleşti ve yeni bir fenomen ortaya çıktı. Öğleden sonraları geçmişe gidiyor ve tam olarak bir yıl öncesini yaşamaya başlıyordu. Annesinin tuttuğu bir günlükten gerçekten tam bir yıl öncesini saat saat yaşadığı tespit edilebiliyordu.

Breuer’in akşamları yaptığı ziyaretler artık yetmiyordu, öğleden önce de gelmeye başlamıştı. Breuer’in yazdığına göre seanslar başarılıydı. Yavaş yavaş tedavinin sonuna yaklaşılıyordu. Breuer, Freud’a tedaviyi detaylarıyla anlatıyordu. Ama etik bir sorun yok muydu burada? Çünkü Freud’un evlenmeyi planladığı Martha’yla Bertha çok iyi arkadaştılar...

Devamı haftaya...

İllüstrasyon: ÖZGE EKMEKÇİOĞLU