Yüksek saatçilik rehberi (8)
Erken saatçilik dönemleri için kesin tarihlerden söz etmek büyük kolaylık ama çok doğru bir yaklaşım sayılmayabilir. Patenti alınmayan hatta bir örneği dahi günümüze gelmeyen birçok icat vardır. Mesela Abraham Louis-Breguet, 1810’da Napoli Kraliçesi Caroline Bonaparte için türünün “bilinen” ilk örneği olan bir kol saati yapmış. Fakat bu saat kayıp olduğu için defterlerde geçen sipariş ve tamir kayıtlarından başka elimizde somut bir veri yok.
Öte yandan şimdi bir icat olarak dahi görülmeyen fakat herkesin bildiği bir marka sayesinde zirve noktasına erişip yüksek saatçiliğin simgelerinden birine dönüşen öyle bir icat var ki tek bir mucidin değil birçok mucidin katkısıyla teknik ve estetik olarak zamanla büyük bir gelişim göstermiş.
Bu icadın birçok ismi var. Günümüzde (genellikle) saat 3 konumunda olan kurma kolu (veya tepe) denilen ama başlangıçta saat 12 yönünde yer aldığı ve kraliyet tacına benzediği için tarihi adı “taç” (crown) olan bu parçaya yakından bakmak ufuk açıcı olabilir. Çünkü “taç” denildiğinde akla tek bir marka gelir.
Öncesinde yüzyıllar boyunca saatler anahtarla kuruldu. Saatin arka kapağını açıp anahtarı yuvasına yerleştirip zembereğin kurulması ardından kadran yüzüne geçerek ibreleri yine anahtar yardımıyla göbekten hareket ettirip zaman ayarı yapılması şarttı. Küçük olduğu için de anahtar sık sık kayboluyordu.
Anahtarsız sistemin icadı bir devrimdi.
Antoine-Louis Breguet ünlü babası gibi gerçek bir mucitti, 1830’da otomatik mekanizmayı kuran ve ibreleri ayarlayan kurma koluna sahip ilk cep saatini o üretti ancak işlerinin yoğunluğundan icadının patentini almadı.
1838’de Louis Audemars bir başka anahtarsız kurmalı sistem geliştirdi. (Meraklıları için mucidin soyadı tanıdık gelecektir fakat ünlü Audemars Piguet markası (kuruluşu 1875) ile doğrudan bir bağı yok fakat aynı aileden geliyorlar.
En saygın saat üreticileri arasında ismi ilk sırada sayılan Patek Philippe (kuruluşu 1839) markasının kurucularından biri olan Jean Adrien Philippe, 1842’de icat ettiği anahtarsız kurma ve zaman ayarlama sistemi ile 1844’te Paris’te düzenlenen fuarda (Exposition Nationale des Produits de l’Industrie) bronz madalya kazandı.
1847’de bu sefer Jaeger-LeCoultre (kuruluşu 1833) markasının kurucularından Antoine LeCoultre anahtarsız kurma ve zaman ayarlama sistemini geliştirdi.
A. Lange & Söhne (kuruluşu 1845) markasının ve saat üretiminde kendine has yaklaşımları olan Glashütte saatçiliğinin kurucu babası Ferdinand Adolph Lange ise 1866’da kendi anahtarsız kurma ve saat ayarlama sistemini icat etti ve patentini aldı.
1869’da Heuer markasının (kuruluşu 1860, daha sonra TAG Heuer) kurucusu Edouard Heuer de kurma koluyla çalıştırılan öncekilerden daha pratik bir yaklaşıma sahip başka bir anahtarsız sistem geliştirdi.
Rolex 20. yüzyılda tacı geliştirip üstüne bir de simge olarak kullanmaya karar verdiğinde hem saatçilik endüstrisini hem de herkesin saatlere olan algısını kökten değiştirdi.
