Kısırlık nedir?
Kısırlık, doğum kontrolü kullanmadan 1 yıl düzenli cinsel ilişkiye girdikten sonra hamile kalmamak olarak tanımlanır. 35 yaşından büyükseniz, 6 aylık denemeden sonra bir değerlendirme yapılması önerilir. 40 yaşından büyükseniz, hemen bir değerlendirme için kadın doğum uzmanı (jinekoloğunuzla) ile görüşmenizi öneririz.
Kısırlığa ne sebep olur?
Kadın kısırlığının en yaygın nedeni yumurtlama ile ilgili sorunlardır. Erkek kısırlığının en yaygın nedeni, sperm hücreleriyle ve bunların işleyişiyle ilgili bir sorundur. Doğurganlığı etkileyebilecek diğer faktörler şunlardır:
-Yaş
-Yaşam tarzı
-Sağlık koşulları
Bazen hiçbir sebep bulunamaz. Buna açıklanamayan kısırlık denir.
Yaş doğurganlığı nasıl etkiler?
20'li yaşlarında veya 30'lu yaşlarının başındaki sağlıklı çiftler için, bir kadının herhangi bir adet döngüsünde hamile kalma şansı yaklaşık yüzde 25 ila 30'dur. Bu oran, kadınlarda 30'lu yaşların başında düşmeye başlar. 40 yaşına gelindiğinde, bir kadının hamile kalma şansı, adet döngüsü başına yüzde 10'un altına düşer. Bir erkeğin doğurganlığı da yaşla birlikte azalır, ancak bunu tahmin etmek zordur.
Yaşam tarzı doğurganlığı nasıl etkiler?
Zayıf, fazla kilolu veya çok fazla egzersiz yapan kadınlar hamile kalmakta zorlanabilirler. Kadınlarda orta veya ağır düzeyde sigara ve alkol kullanımı doğurganlığı azaltabilir. Erkeklerde sigara içmek, ağır içki içmek ve esrar kullanmak sperm sayısını ve hareketini azaltabilir.
Sağlık koşulları doğurganlığı nasıl etkileyebilir?
Kadınlarda, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunları doğurganlığı etkileyebilir:
-Üreme organları veya hormonlarla ilgili sorunlar
-Fallop tüplerinin skarlaşması veya tıkanması (geçirilmiş cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan veya endometriozis)
-Tiroit bezi veya hipofiz bezi ile ilgili sorunlar
-Erkeklerde testislerden sperm taşıyan tüpler tıkandığında kısırlığa neden olabilir.
Ne tür bir doktor doğurganlığı tedavi eder?
Kısırlık tedavisi aradığınızda, kadın doğum uzmanınızla başlayabilirsiniz veya kısırlık konusunda özel eğitim almış bir kadın doğum uzmanı olan bir üreme endokrinologu görebilirsiniz. Erkekler bir ürolog görebilir. Kendinizi rahat hissedeceğiniz bir uzman bulmanız önemlidir.
Kısırlık için hangi tedavi seçenekleri mevcuttur?
Tedavi seçenekleriniz bulunan sorunun türüne bağlı olacaktır. Öneriler şunları içerebilir:
-Yaşam tarzı değişiklikleri
-Cerrahi veya
-İlaç tedavisi
Bazı tedaviler birleştirilebilir. Bazı durumlarda kısırlık, hiçbir neden bulunmasa bile başarıyla tedavi edilebilir.
Hangi yaşam tarzı değişiklikleri hamilelik şansımı artırmaya yardımcı olabilir?
Sağlıklı bir kiloda kalmak ve sağlıklı bir diyet yemek, kısırlığı olan hem erkekler hem de kadınlar için faydalı olabilir. Siz ve erkek partneriniz sigara, uyuşturucu veya alkol kullanıyorsanız, bırakmalısınız.
Kadınlarda kısırlık tedavisinde ameliyat nasıl kullanılır?
Kadınlarda ameliyat şu amaçlarla kullanılabilir:
-Tıkanmış veya hasar görmüş fallop tüplerini onarımı
-Genellikle kısırlıkla ilişkilendirilen endometriozisin tedavisi
-Rahimdeki poliplerin veya miyomların çıkarılması
-Erkeklerde kısırlık tedavisinde cerrahi nasıl kullanılır?
Erkek kısırlığına yol açan yaygın bir sorun, skrotumdaki şişmiş damarlardır (varikosel). Bunlar bazen ameliyatla tedavi edilebilir.
-Kadınlarda hormon sorunları nasıl tedavi edilir?
Anormal hormon seviyeleri yumurtlama ile ilgili sorunlara neden olabilir. Uzmanınız hormon seviyenizi kontrol edebilir. Bir hormon sorunu bulunursa, tedavi genellikle bunu düzeltebilir. Bu tedavi aynı zamanda hamile kalma şansınızı da artırabilir.
Yumurtlama stimülasyonu (yumurta geliştirici tedavi) nedir?
Yumurtlama stimülasyonu, yumurtalıklarınızın bir yumurtayı serbest bırakmasına (çatlamasına) yardımcı olmak için ilaçların kullanılmasıdır. Bu tedavi, yumurtlamanın düzenli olmadığı veya hiç olmadığı ve diğer nedenlerin ortadan kaldırıldığı durumlarda kullanılır. Yumurtlama stimülasyonu diğer kısırlık tedavileri ile birlikte kullanılabilir.
Yumurtlama stimülasyonu (yumurta geliştirici tedavi) nasıl yapılır?
Yumurtlamayı uyarmak için kullanılan oral ilaçlar arasında klomifen sitrat ve aromataz inhibitörleri bulunur. Bu ilaçları alırken, yumurtlamanın olup olmadığını ve ne zaman olacağını görmek için izlenirsiniz. Bu, adet döngünüzü izleyerek veya bir yumurtlama tahmin kiti (evde idrar testi) ile yapılabilir. Bir kan testi veya ultrason muayenesi için doktorunuzu ziyaret etmeniz istenebilir.
Gonadotropinler nedir?
Gonadotropinler, yumurtlamayı tetiklemek için kullanılan başka bir ilaçtır. Gonadotropinler, diğer ilaçlar başarılı olmazsa veya kısırlık tedavisi için çok yumurtaya ihtiyaç duyulursa kullanılır. Gonadotropinler, adet döngüsünün başlarında verilir. Foliküllerin gelişimini izlemek için kan testleri ve ultrason muayeneleri kullanılır. Test sonuçları, foliküllerin belirli bir boyuta ulaştığını gösterdiğinde, bir folikülün olgunlaşmış yumurtasını salması için sinyal vermek için başka bir ilaç verilebilir. (yumurta çatlatma iğnesi olarak bilinir)
Yumurtlama stimülasyonunun riskleri nelerdir?
-Kadınlar klomifen sitrat, aromataz inhibitörleri ve gonadotropinlerle tedavi edildiğinde çoğul gebelik bir risktir. Gonadotropinlerde risk daha yüksektir. Çok fazla yumurta gelişiyorsa, uzmanınız çoğul gebelik şansını azaltmak için döngüyü erteleyebilir.
-Yumurtlama uyarımı, özellikle gonadotropinlerle, yumurtalık hiperstimülasyon sendromuna yol açabilir. Bu durumun çoğu vakası hafiftir. Ağır vakalarda hastanede kalmak gerekebilir. Yumurtlamayı uyarmak için ilaç alan kadınlar bu durum için izlenir.
Aşılama nedir?
Aşılamada sağlıklı sperm, yumurtlama zamanına mümkün olduğunca yakın bir zamanda rahme yerleştirilir. Aşılama, yumurtlama stimülasyonu ile kullanılabilir.
Aşılamanın riskleri nelerdir?
Aşılama ile birlikte yumurtlama ilaçları kullanılıyorsa çoğul gebelik oluşabilir. Aşılama sırasında çok fazla yumurta gelişiyorsa, işlem ertelenebilir.
Yardımcı üreme teknolojisi nedir?
Yardımcı üreme teknolojisi, hem yumurtaların hem de spermlerin işlendiği tüm doğurganlık tedavilerini içerir. Genellikle in vitro fertilizasyonu (Tüp bebek) içerir. Tüp bebekte sperm laboratuvarda yumurta ile birleştirilir ve embriyo rahme transfer edilir. Tüp bebek aşağıdaki kısırlık nedenleri için yapılır:
-Ameliyatla tedavi edilemeyen hasarlı veya tıkalı fallop tüpleri
-Şiddetli endometriozis
-Birincil yumurtalık yetmezliği
-Bazı erkek kısırlığı faktörleri
-Açıklanamayan kısırlık
Tüp bebek nasıl yapılır?
Tüp bebek döngüler halinde yapılır. Başarılı olmak için birden fazla döngü gerekebilir. Adımlar şunları içerir:
1. Yumurta elde etmek. Yumurtlama genellikle gonadotropinlerle tetiklenir, böylece birden fazla yumurta üretilir. Yumurtalarınız hazır olduğunda, yumurtalıklardan olgun yumurtaları çıkarmak için bir iğne kullanılır.
2. Yumurtaların sperm tarafından döllenmesi. Bu iki şekilde yapılabilir: 1) Sperm bir laboratuvarda yumurtalara eklenebilir veya 2) Her yumurtaya tek bir sperm enjekte edilebilir. Yumurtalar ertesi gün döllenip döllenmedikleri için kontrol edilir.
3. Embriyo transferi. Döllenmeden birkaç gün sonra vajina yoluyla rahime bir veya daha fazla embriyo yerleştirilir. Transfer edilmeyen sağlıklı embriyolar dondurulup saklanabilir.
Tüp bebek tedavisinin riskleri nelerdir?
Tüp bebek ile çoğul gebelik riski artar. Çoğul gebeliği önlemeye yardımcı olmak için birkaç şey yapılabilir. Test sonuçları çok fazla yumurta geliştiğini gösteriyorsa, yumurtlamayı tetikleyen enjeksiyon ertelenebilir veya verilmeyebilir. Uzmanınız rahminize transfer edilen embriyo sayısını da sınırlayabilir.
Kısırlık tedavisi hakkında başka ne bilmeliyim?
Kısırlık tedavisi zaman alır ve yüksek maliyetleri olabilir. Her iki partnerden de büyük bir taahhüt gerektirir. Bazı tedaviler pahalıdır ve sigorta kapsamında olmayabilir. Bütün sürecin baştan sonra detayını iyi anlamalı, en ince detayına kadar uzman doktorunuzla tartışmalısınız.
Sağlıklı günler dilerim
Prof. Dr. Hüseyin Cengiz
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
www.huseyincengiz.com
www.instagram.com/prof.dr.huseyincengiz/
www.youtube.com/channel/UCsX8pYySL3EneJx9aRPyW5A/featured